I-bobo ta’lim muassasasida hosil bo’lgan chiqindilarni boshqarish muammosini tahlil qilish

I-BOBO TA’LIM MUASSASASIDA HOSIL BO’LGAN CHIQINDILARNI BOSHQARISH MUAMMOSINI TAHLIL QILISH.
Bugungi kunda chiqindilar hamma joyda - uylarimizdan, Ta’lim muassasalarda, ko'chalardagi to'lib-toshgan axlat qutilaridan, suv havzalaridan va biz tasavvur ham qila olmaydigan boshqa joylardan. Endi chiqindilar hayotimizning bir qismiga aylandi. Biz buni sezmay qolganimiz shunchalik ravshanki. Chiqindilarning ta'siri endi atrof-muhitga, jamiyatimizga va hatto iqtisodiyotimizga yaqqol ko'rinib turibdi. [1]
Chiqindi tizimini tartibga solish – hayotimiz, sog'lig'imiz uchun eng muhim vazifalardan biri. Bu inson salomatligi va xavfsizligi, millat kelajagi bilan bog'liq dolzarb masala, – dedi Prezident Shavkat Mirziyoyev. [2]
Тa’lim muassasalarda hosil bo’lgan chiqindilarni boshqarish ko'rib chiqilishi kerak bo'lgan eng muhim ekologik jihatlardan biridir. [3]
Ta'lim muassasalariboshqarish tizimi - bu axlatni yig’ish, tashish, qayta ishlash yoki yo’q qilish, shuningdek ushbu jarayonlarni nazorat qilish bo’yicha chora-tadbirlar majmui. Bunday holda, chiqindilar odatda inson faoliyati natijasida paydo bo’ladigan chiqindilar deb tushuniladi. Ushbu boshqaruv tizimi chiqindilarning ko’p qismini qayta ishlash imkoniyati tufayli, shuningdek, estetik va iqtisodiy sabablarga ko’ra chiqindilarning inson salomatligiga, atrof-muhitga zararli ta’sirini kamaytirishga qaratilgan. [4]
Tizimni joriy yetish jarayoni 1986 yilda boshlangan. Uning yordami bilan chiqindilardan xom ashyo ishlab chiqarish mumkin bo’ldi. Qattiq, suyuq va gazsimon mustahkamlik moddalarni yo’q qilishning turli usullari va ularni keyinchalik qo’llash sohalarini ishlab chiqish bilan qayta ishlashga to’g’ri keladi. CHiqindilarni boshqarish tizimi rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlarda, shahar va qishloq joylarida, turar-joy va sanoat zonalarida turlicha ko’rib chiqiladi. estetik sabablarga ko’ra kamaytirishga qaratilgan. [8]
Atrof-muhitni qattiq sanoat va maishiy chiqindilar bilan ifloslantirish muammosi bugungi kunda tobora dolzarb bo'lib bormoqda. Inson faoliyati joylarida muqarrar ravishda yuzaga keladigan har kuni progressiv bo'lgan qattiq maishiy chiqindilarning to'planishi ayniqsa dolzarb bo'lib qolmoqda.[]
So'nggi yillarda chiqindilarni minimallashtirish juda zarur bo'ldi. Har yili dunyo bo'ylab inson faoliyati natijasida millionlab tonna chiqindilar hosil bo'ladi. Tasavvur qiling-a, har kuni Yer yuzidagi har bir inson nimanidir tashlab yuboradi. Zavod va turli korxonalar faoliyati natijasida qancha chiqindilar paydo bo'lishi haqida gapirmasa ham bo'ladi. Bu haqida o'ylash qo'rqinchli bo'lgan ulkan raqam paydo bo'ladi.[]
Ushbu chiqindilarning katta qismi poligonga yo'l oladi, kichikroq qismi esa qayta ishlanadi. Chunki chiqindilarni minimallashtirish nafaqat atrof-muhitga katta ijobiy ta'sir, balki sezilarli iqtisodiy va ijtimoiy foyda ham keltirmoqda.[]
Chiqindilarni minimallashtirish hosil bo'ladigan chiqindilar miqdorini kamaytirishni nazarda tutadi. Bu xavfli chiqindilarni ishlab chiqarishni yo'q qilishga yordam beradi. Shunday qilib, chiqindilarni minimallashtirish ishlab chiqarish va iste'mol bilan bog'liq bo'lgan ijtimoiy modellarni o'zgartirishni, shuningdek, chiqindilar hosil bo'lishini bartaraf etish uchun mahsulotlarni qayta loyihalashni o'z ichiga oladi.[]
Chiqindilarni yig'ish, utilizatsiya qilish va qayta ishlash muammosi hozirgi vaqtda juda dolzarbdir. Dunyodagi ekologik vaziyat so‘nggi paytlarda odamlar tan olayotgan tabiatga nisbatan beparvo munosabatga sayyoramiz bardosh bera olmasligidan dalolat beradi.[]
Aholi doimiy ravishda o'sib bormoqda, odamlarning ehtiyojlari o'sib bormoqda va sayyoramiz resurslari ularning taqchilligiga yaqinlashmoqda. Har bir inson chiqindilarni ifloslanishi ko'rinishida sayyoraga katta zarar etkazadi. Har yili 4 milliard tonnaga yaqin ishlab chiqarish va isteʼmol chiqindilari hosil boʻladi, shundan 50-60 millioni qattiq maishiy chiqindilardir. O'z navbatida, ulardan foydalanishning past darajasi ekologik halokatga olib kelishi mumkin.[] Chiqindilarni boshqarish bo'yicha faoliyat quyidagi tamoyillar asosida amalga oshiriladi:

• 
  munitsipalitet aholisining qulay muhiti va ekologik xavfsizligini ta'minlash uchun zarur shartlar sifatida tabiiy resurslarni muhofaza qilish va ulardan oqilona foydalanish;
  
• 
  chiqindilarni boshqarish sohasida uzoq muddatli dasturlar va rivojlanish rejalari asosida chiqindilarni boshqarishning ushbu sohasidagi ekologik, iqtisodiy, ijtimoiy va boshqa manfaatlarning kombinatsiyasi;
  
• 
  chiqindilarning umumiy miqdorini, ularning xavflilik darajasini va xo‘jalik faoliyatiga jalb etilishini kamaytirish maqsadida hududda faoliyatni iqtisodiy tartibga solish usullaridan foydalanish;
  
• 
  ruxsat etilmagan chiqindixonalar paydo bo'lishiga yo'l qo'ymaslik va hududlarning axlatlanishiga yo'l qo'ymaslik;
  
• 
  chiqindilar bilan ishlash talablari, normalari va qoidalarini buzish natijasida atrof-muhitga va fuqarolarning sog'lig'iga etkazilgan zararni qoplash;
  
• 
  ushbu sohada axborot mavjudligini ta'minlash.[]