Nomoddiy aktivlar – tabbiy moddiy mohiyatga ega bo’lmagan
lekin, mulkdor uchun qiymatga ega bo’lgan o’zoq muddatli aktivlar.
Misol, patentlar, savdo matkalari, mualiflik huquqi va firma bahosi
(“gudvil”), Balansda bu aktivlar sotib olish baholarida yoziladi
ko’rsatiladi va kutilgan foydalanish davri davomida amartizatsiyalanadi.
Passivlar – firmaning qisqa muddatli va uzoq muddatli kreditor
qarzlarini (majburiyatlarini) hisobga oluvchi ikki guruh schyotlardan
tashkil topadi. Korxonaning o‘tgan hisobot davri bilan bog‘liq bo‘lgan
joriy qarzi bo‘lib, ularni tartibga solish, korxonadan iqtisodiy naf
beradigan manbaalarni (resurslarni) chiqib ketishi bilan bog‘liq.
Qisqa muddatli kreditor qarzlar – ishlab chiqarish tsikli
davomida yoki bir yil davomida to’lanishi lozim bo’lgan
majburiyatlardan tashkil topadi. Bunday majburiyatlar, odatda joriy
aktivlar hisobidan yoki yangi paydo bo’ladigan isqa muddatli
majburiyatlar hisobidan to’lanadi. Bularga berilgan veksellar, tulovga
olingan schyotlar bo’yicha majburiyatlar, ish haqi bo’yicha majburiyatlar,
byudjetga soliqlar bo’yicha majburiyatlar, buyurtmachi va xaridorlardan
olingan bo’naklar kiradi.
Uzoq muddatli kreditor qarzlar – bir necha
ishlab chiqarish tsikli
davomida yoki bir yildan keyin to’lanishi lozim bo’lgan firma qarzlaridir.
Bunday majburiyatlarga garovga berilgan mablag’lar, berilgan uzoq
muddatli veksellar, to’lanmagan obligatsiyalar, xodimlarga pensiya
to’lovlari bo’yicha majburiyatlar, uzoq muddatli ijara majburiyatlari
kiradi.
Kapital – firma egasining qiziqish va huquqlari ko’lamini
belgilaydi va majburiyatlarni qoplagandan keyin qoladigan korxona
aktivlari hissasidir.
Kapitalni hisoblash tartibi mulkchilik shakliga nisbatan turlicha.
Bir shaxsga tegishli bo’lgan kapital – mulkdorni kapitali deyiladi
va bitta summada ko’rsatiladi.
