I. Jismoniy madaniyat metod nazariyasi rivojlanish tarixi I jismoniy madaniyat metod nazariyasini manbalari

I. Jismoniy madaniyat metod nazariyasi rivojlanish tarixi
I.1. Jismoniy madaniyat metod nazariyasini manbalari
Jismoniy madaniyat metod nazariyasi va metodikasining mazmuni kuydagi larni o`z ichiga oladi:
- jismoniy madaniyat metod jamiyat maxsuli ekanligi, ijtimoiy xodisa sifatida metodning boshqa shakllari bilan bog`liqligi;
- jismoniy madaniyat metodning maqsadi, uning umumiy vazifalari va tamonlari;
- jismoniy madaniyat metodning vositalari, metodik prinsiplari;
- harakatga urgatish, o`qitishning uslublari;
- jismoniy madaniyat sifatlarni rivojlantirish;
- jismoniy madaniyat mashqlar va uni o`qitish jarayonining to`zilishi;
- jismoniy madaniyat mashqlar bilan shug`ullanish mashg`ulotlarini tashkyal lashning shakllari;
- jismoniy madaniyat metod jarayonipi rejalashtirish va uning xisoboti;
- jismoniy madaniyat metod uslubiyatining xususiyatlari;
- maktabgacha yoshdagi va maktab yoshidags bolalar jismoniy madaniyat metodsi;
- sport trenirovkasi jarayoni xarakteristikasi.
Pedagogik jarayon tarzida jismoniy madaniyat metodni umumiy qonuniyatlari jismoniy madaniyat metod nazariyasining o’rganish predmeti xisoblanadi. Umumiy qonuniyatlar deganda, axolining har qanday tabaqa sini: bolalar, o`smirlar, yoshlar, o`rta yoshdagilar, kattalar va qariyalar hamda jismoniy madaniyat mashqlar bilan shug`ullanishni endigina boshlaganlarni, malakali sportchilarning jismoniy madaniyat metodsining xususiy tomonlari tushuniladi.
Bundan tashqari jismoniy madaniyat metod uslubiyati jismoniy madaniyat metodni ajratib olingan ayrim xususiy qonuniyatlarini ham o`rganish predmeti qilib belgilaydi va pedagogik jarayonning umumiy qonuniyatlarini amalga oshirishda «Umumiy va kasb maxsus jismoniy madaniyat tayyorgarligi» metodikasi, «Sport tayyorgarligi» metodikasi deb aniq yunalishdagi metodikalardan foydalaniladi. Bunday uslubiyatlarni har birini ichida o`zlarining xususiy uslublari mavjud. Uslublarning turli-tumanligi shug`ullanuvchilarning qaysi psixologik tiplarga mansubliligiga, ularning yoshi, jinsi, qaysi kasb egasi ekanligi va tanlangan sport mutaxassisligi (maktab yoshidagi bolalar jismoniy madaniyat metodsi metodikasi, aspar jismoniy madaniyat metodsi metodikasi va x.k.)ga xos va mos kelishi kerak.
Sport pedagogikasining ayrim fanlari uslubiyati (sport o’yinlari, gimnastika va x.k.larni o`qitish metodikasi) alohida mustakil ajratilgan ilmiy va o`quv fanlari tarzida shakllangan. Jiyemoniy metod nazariyasi va uslubiyati fani esa ularni yagona nazariy va uslubiy asoslar bilan qurollantiradi, o`rganish predmetlari xarakteriga ko`ra pedago gika fanlari tizimidagi fan sifatida o`z qoidalarini ijtimoiy, psixologik va biologik faktorlar xisobiga tuldiradi.
Jismoniy madaniyat metod nazariyasi va metodikasining rivojlanishi uchun kuidagilar asosiy manba xisoblanadi:
- mamlakatimizda jismoniy madaniyat metod va sportni yo`qsaltirishning yullari va hozirgi payitdagi axvoli, haqidagi xukumat karorlari, qonunlari;
- jamiyatining rivojlanishi davomida insonni har tomonlama kamol toptirish haqidagi progressiv ta`limotlar. Bu ta`li motlar insonning har tomonlama rivojlanishi huquqinigina ovoza qilish bilan kifoyalanmay, uning mazmunini ochishga urinish hamda shu goyalarni amalga oshirish yullarini nazariy, amaliy jixatdan asoslashdan iboratdir;
- jismoniy madaniyat metod nazariyasi va uslubiyati soxasi bo`yicha olib borilgan va olib borilayetgan ilmiy izlaiishlar va boshqa aralash fanlarning jismoniy madaniyat metodga oid tuplagan nazariy, amaliy bilimlar tizimi;
-ijtimoiy turmush tarzining hayotiy amaliyoti tajribasi, jamiyatning yuqori jismoniy madaniyat tayyorgarlikka ega bo`lgan kishilarga talabi – jamiyat a`zolarining jismoniy madaniyat metod qonuniyatlarini bilishi va shu asosda inson jismoniy madaniyat kamoloti tizimini to`zish va uni boshqarishga intilishni vujudga kelishi;
- jismoniy madaniyat metod tizimi mavjud jamiyat ma`naviyatining bir bo`lgan xisoblangan jismoniy madaniyat metod konsepsiyalari;
-jismoniy madaniyat metod praktikasi manba sifatida nazariy qoidalarning hayotiyligini tekshiradi, amaliyotdagi tugilgan original goyalardan foydalanadi va ular esa metod nazariyasi va metodikasini boyitadi.²
-arxiv materiallari, shaxsiy ko`zatish natijalari (kundaliklar, sportchilar va ularning murabbiylarining rejalari, musobaqa bayennomalari, konspektlar, ma`ro`za matnlari va x.k.lar) jismoniy madaniyat metod nazariyasini boyitadi va unga manba bo`lib xizmat
qiladi ².