I L l bob. M a sh ina detallarining yeyilish sabablari

3 .3 . Mashina detallari ishqalanuvchi sirtlarining sifati
S irtning sifati deganda detal geom etrik p aram etrlarining va 
ana shu detalni tayyorlashda ishlatilgan m aterial sirtki qatlam i 
fizik xossalarining m ajm uyi tushuniladi.
G eo m etrik param etrlar detalga ishlov berganda qoladigan 
izlar — to ‘lqinsim onlik va g ‘ad ir-b ud urlik (3.1-a rasm ), 
toN qinsim onlik va silhq (3.1-b rasm ), tekis va g‘adir-budurlik 
(3.1-d rasm ), tekis va chiziqli (3.1-rasm . g) y o ‘nalishi bilan 
belgilanadi.
D etallam in g fizik xossalariga tuzilishi, m ikroqattiqligi, 
parchalanish chuqurligi, qoldiq z o ‘riqish, issiqqa chidam lilik, 
m oy bilan o ‘zaro t a ’sirlashish, kim yoviy vosita, kislorod va 
gazlar bilan o ‘zaro t a ’sirlashish va shu kabilar kiradi.
S tandartlarda 
d etallam ing
m ikrogeom etriyasi, 
g‘adir- 
budurligi va sirt qattiqligi belgilangan, bu esa m aterial sirtki 
qatlam ining tuzilishi haqida fikrlash im konini beradi.
29

---

3.1-rasm . Notekisliklar turlari: a-to ‘lqinsimonlik va g‘adir - budirlik; b - tolqinsim onlik va silliq; 
v-tekis va g'adir - budirlik;g - tekis va chiziqli - silliq

---

TcVlqinsimonlik - yondosh ch iq iq lar yoki chu qu rchalar 
orasidagi m asofa asos uzunlik / dan orliq b o ‘lgan davriy 
qaytariluvchi notekisliklar m ajm uyi. T o ‘lqm sim onlik shaklning 
og'ishi va g ‘ad ir-b udu rlik lar o ‘rtasidagi joyni egallaydi. Shartli 
ravishda sirtning b ar xil tartib da b o ‘lgan og‘ish chegaralarini 
notekisliklar qadam i Sw ni balandligi W z b o ‘lgan nisbatining 
qiym ati b o ‘yicha jo riy qilish m um kin. A gar (Sw/Wz) 40 b o ‘lsa, 
og 'ish lar sirtning g'adir-budurligiga, 000 (Sw/W z) 40 b o ‘Isa 
to ‘lqinsim onlikka, (Sw/W z) 1000 b o ‘Isa, shaklning og‘ishiga 
m ansub b o ‘ladi.
Wz = (W + W + W +W + W ) / /
T o ‘lqinsim onlik balandligi - beshtadan kam b o ‘lm agan 
haqiqiy eng katta Sw qadam lariga teng b o ‘lgan o ‘lchash uzu n - 
ligi Lw da aniqlangan (W , W ... W ) o ‘rtacha arifm etik qiy- 
m atidir (3.2- rasm , a).