tur mezonlari deb ataladi.
1. Morfologik mezon – bir turga kiruvchi
orga nizmlarning tashqi va ichki tuzilishidagi belgi
va xususiyatlari yig‘indisi.
2. Fiziologik mezon – hayotiy jarayonlar:
oziqlanish, nafas olish, ayirish, o‘sish, ko‘payish,
rivoj lanishdagi o‘xshashliklar yig‘indisi.
3. Ekologik mezon – tashqi muhit sharoitlariga
moslanishlar yig‘indisi.
Organizmlar o‘zi yashayotgan muhitning abiotik
va biotik omillar ta’siriga moslashadi. Muhitning
jonsiz tarkibiy qismi – harorat, havo, suv, tuproq
qu yosh nuri, kimyoviy moddalar abiotik omillarga;
bakteriyalar, zamburug‘lar, o‘simliklar, hayvonlar
bio tik omillarga misol bo‘ladi.
Tirik organizmlar muhit omillarining ma’lum me’yorda o‘zgarishlari doirasida normal
hayot kechiradi. Omillarning quyi chegarasi minimum darajani, yuqori chegarasi maksimum
dara jani belgilaydi. Muhit omilining yetishmasligi yoki ortib ketishi tirik organizmlarga
salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Ekologik omillarning eng qulay chegarasi optimum zona hisoblanadi.
Optimum zonadan chetga chiqish noqulay hayot zonasini belgilaydi. Ekologik omillarning
tirik orga nizmlar yashashi mumkin bo‘lgan chidamlilik chegarasi
tolerantlik zonasi deb ham
yuritiladi
(11.4-rasm). Organizmlar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarning barcha ko‘rinishlari muhitning biotik
omillarini tashkil qiladi. Populyatsiyalardagi o‘zaro ta’sir natijasida individlar soni o‘zgarishsiz
qoladigan munosabatlar
neytral munosabatlar deb ataladi
(11.5-rasm). Agar o‘zaro ta’sir natijasida bir populyatsiyadagi individlar soni ortsa, lekin ikkinchi
popu lyatsiyadagi individlar soni kamaymasa, bunday munosabatlar
ijobiy yoki
simbioz muno- sabatlar deb ataladi
(11.6-rasm). O‘zaro munosabatlar tufayli bir populyatsiyadagi individlar
soni qanday o‘zgarishidan qat’i nazar, ikkinchi populyatsiyadagi individlar soni kamaysa,
bunday munosabatlar
