I-tema. «Buxgalteriya esabi hám saliqqa tartiw» PÁniniń predmeti reje

1.4-súwret. Buxgalteriya esabınıń ob’ektleri


1.5. Buxgalteriya esabınıń prinsipleri
Buxgalteriya esabı maǵlıwmatların esaptıń basqa túrlerinde qáliplesetuǵın maǵlıwmatlar menen salıstırǵanda parıq qılatuǵın belgileri onıń tiykarǵı prinsiplerine tayanadı. Olarǵa tiykarlanǵan halda hár bir xojalıq júritiwshi sub’ekt tárepinen beligi bir ónim, jumıs hám xızmetler bazarında óziniń finanslıq-xojalıq strategiyası islep shıǵıladı.
Buxgalteriya esabı tuwrısındaǵı nızamnıń 3-statyasına muwapıq buxgalteriya esabınıń tiykarǵı prinsipleri tómendegiler:

• 
  úzliksizlik;
  
• 
  isenimlilik;
  
• 
  kórsetkishlerdiń salıstırıwshańlıǵı.
  

Hár bir prinsiptiń mánisin ashıw ushın olarǵa tolıǵıraq toqtalıp ótemiz. Demek, buxgalteriya esabınıń úzliksizligi kárxananıń pútkil iskerligi dawamında júz beretuǵın barlıq xojalıq aylanısları tastıyıqlanǵan qaǵıyda hám buxgalteriya esabı hámde esabattıń normativleri tiykarında dúzilip, esapqa alınıp barılıwın talap etedi.
Informaсiyalar isenimligi dástlepki esap hújjetlerin júritiw hám buxgalteriya esabı registrlerin toltırıwdan tap buxgalteriya balansı hám finanslıq esabattıń basqa formaların tapsırıwǵa shekem bolǵan pútkil buxgalteriya esabın júrgiziw hám finanslıq esabatın dúziwdiń tiykarǵı prinsipi esaplanadı.
Kórsetkishlerdiń salıstırıwshańlıǵı prinsipi, birinshiden, kárxana iskerligi tuwrısındaǵı maǵlıwmatlardıń basqa kárxanalar iskerligi tuwrısında uqsas maǵlıwmatlar menen salıstırıwshıńlıǵın tamiyinleydi. Qalaberse, málim kárxanada qollanılıp atırǵan buxgalteriya esabı metodlarında izshillik saqlanıwı hám sonıń menen birge onıń bir qansha esabat dáwirlerindegi iskerligi tuwrısındaǵı maǵlıwmatlardıń salıtırıwshańlıǵın da támiyinleydi.
Usı prinsip tiyisli informaсiyadan paydalanıwshılarǵa kárxana nátiyjeliligi hám finanslıq jaǵdayı rawajlanıwınıń barısın anıqlawda járdem beredi. Olar hár qıylı kárxanalardıń finanslıq esabatların salıstırıw imkániyatlarına da iye bolıwları lazım.
Usı payıtta kórsetkishler salıstırıwshańlıǵı zárúrligi unifikaсiyalanǵan esap standartların kiritiwge tosıq bolmaslıǵı lazım. Eger kárxananıń tastıyıqlanǵan esap siyasatı orınlılıq hám anıqlıktıń sapa belgilerine muwapıq bolsa, aylanıslar sonday tárizde dawam yamasa hádiyselerdi sáwlelendiriw ushın esaptı sonday tárizde dawam ettiriw qolaysız ksaplanadı.
Informaсiyadan paydalanıwshılar ilgeri málim bir múddet ótkennen soń kárxana finanslıq jaǵdayın salıstırıwǵa zárurli sebepli finanslıq esabatlar aldınǵı dáwirler ushın tiyisli informaсiyalardı sáwlelendiriwi zárúr bolıp esaplanadı.