I. U. Raxmonov, K. M. Reymov, N. N. Niyozov
Korxonaning energetika baiansi
Yüklə 3,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
9.2. Korxonaning energetika baiansi
Sanoat korxonasining energetika baiansi korxona energetik x o ‘jaligining eng muhim tavsifidir. U energoresurslarni iqtisod qilishning barcha zaxiralarini aniqlash maqsadida tuziladi. Energiya baiansi - energiyani va energiya resurslarining barcha turlarini qazib olish, qayta ishlash, uzatish, o ‘zgartirish, taqsimlash va iste’mol qilish balansidir. Energetik balans kelib tushish va sarflash qismlaridan iborat. E nergetik balan sn in g kelib tu shish qism i tu rli en ergiya tashuvchilar (qazib olinadigan yoqilg‘i vayadro yonilg‘isi, gaz, bug‘, suv, havo, elektr energiya) yordamida kelib tushadigan energiyaning miqdorini o ‘z ichiga oladi. Energetik balansning sarflash qism i energiyaning barcha turlarini ularning turli k o ‘rinishidagi sarfini, bir turdagi energiyani boshqa turdagisiga aylantirilgandagi y o ‘qotishlarni hamda maxsus qurilm alarda (m asalan, gidro akkum ulyalovchi qurilm alarda) yiqiladigan (akkumulyatsiya qilinadigan) energiya aniqlanadi. Boshqa balanslarda b o ‘lgani, kabi m asalan, buxgalteriyada energiya balansining kelib tushish va sarflash qismlari teng b o ‘lishi kerak. Energetika baiansi bir tomondan kelayotgan jam i energiyaning, boshqa tom ondan ja m i foydali energiyani uning y o ‘qotishlari bilan mosligini k o ‘rsatadi. Balansni tuzishda, korxonada iste’mol qilinadigan barcha energiya turlari: elektr energiya, gaz, mazut, suv, bug‘ va h.k. ko‘ rib chiqiladi. Korxonaning har bir uchastkasida barcha m aqsadlarda iste’mol qilinadigan energiya m iqdori o ‘lchanadi, bundan tashqari energiya yo ‘qotishlari ham baholanadi. 141 Balansni tuzish mazkur korxonaning konkret uchastkalarida haqiqiy energiya iste’moli to ‘g ‘risidagi m a’lumotlar asosida amalga oshiriladi (dvigatellar, elektr jihozlar, yoritish va h.k.) bunday axborotni olish uchun maxsus asboblar - elektr energiya, gaz, bug‘, suv va h.k. hisoblagichlaridan foydalaniladi. Energetik balanslarni o ‘rganish korxonaning ayrim uchast kalarida va butun korxonada energiyadan foydalanishning haqiqiy holatini ganish imkonini beradi. Energetika balansi korxona ishlash sam aradorligi to ‘g ‘risida fikr yuritish im konini beradi. Balans korxonani energiya iqtisod qilinishi mumkin bo‘lgan nuqta va uchastkalari aniqlanishi kerak. Energiya tashuvchilarning turi va miqdoriga bo g iiq holda balans xususiy, y a’ni faqat bitta energiya tashuvchi uchun yoki umumiy, ya’ni korxonadagi barcha energiya resurslaridan foydalaniladigan jam i iste’mol bo‘yicha tuzilgan bo‘lishi mumkin. Xususiy energiya balanslarini tuzishda energiya tashuvchilarini m iqdoriy o ic h a sh jo ullarida (Dj, mDj, GDj), kilovatt-soatlarda (kVt.s), tonna shartli yoqilg‘i (t.sh.yo.) amalga oshiriladi. Umumiy energiya balansini tuzishda turli energiya resurslari va energiya tashuvchilami o ‘lchash tonna shartli yoqilg‘ida amalga oshiriladi. Sanoatda, shahar va qishloq x o ‘jaligida energiyaning asosiy turi issiqlik va elektr energiyadir. Shuning uchun qisman energiya balanslari - issiqlik va elektr balanslari tuziladi. Elektr balanslarini tuzish xususiyatlarini k o ‘rib chiqamiz. Harakatdagi korxonalar sharoitlarida energiya balanslari ayrim agregatlar yoki ularning guruhiga, sexlar va butun korxona uchun tuzib chiqiladi. Elektr balanslar asosida mazkur korxonada, ishlab chiqarish bo‘linmalarida yoki energo sig‘imli agregatlarda elektr energiyani ishlatish sifati to ‘g ‘risida obyektiv fikr yuritiladi, ishlab chiqarishga bog‘liq bo‘lmagan elektr energiya sarflarini qisqartirish imkoniyatlari aniqlanadi, natijada elektrdan foydalanishni yaxshilash bo'yicha tadbirlar rejalashtiriladi. 142 |