Ia9 -fesil-1: 9 qxd

Proqramlaşdırma alətləri. Bu sinfə aid olan proqramlar sistem və tətbiqiproqram təminatını yaratmaq üçün nəzərdə tutulmuşdur.

Proqram təminatının hazırlanması üçün Basic, C++, Pascal və b. proqramlaşdır-ma dillərindən istifadə olunur. Dünyanın bir çox təhsil müəssisələrində uşaqlara pro-qramlaşdırmanın əsaslarını öyrətmək üçün LOGO dilindən istifadə olunur.

1. 
   Proqram təminatı neçə sinfə ayrılır və onlar hansılardır?
   
2. 
   Sistem proqramlarının vəzifəsi nədir?
   
3. 
   Əməliyyat sistemi nədir?
   
4. 
   Tətbiqi proqramlar nə üçündür?
   

Proqramlaşdırma alətləri dedikdə nə nəzərdə tutulur?

2. 
   PROQRAMLAŞDIRMA DİLLƏRİ
   

Dilini bilmədiyimiz insana nəyi isə başa salmaq üçün ya jestlərdən, ya daonun başa düşdüyü dildəki sözlərdən istifadə edirik. Kompüterin mərkəzi qur-ğusu olan prosessorun da öz dili var.

Maşın dili. Kompüterin bilavasitə "başa düşdüyü" yeganə dil - sadəcə,ədədlər yığınından ibarət olan maşın dilidir [machine language]. Ədədlərləişlədiyindən prosessor üçün komandaları kodlaşdırmaq, məsələn, ədədlərlə ifadəetmək lazımdır. Tutaq ki, 1 - toplamanı, 2 - vurmanı, 3 - bölməni (yaxud uyğunolaraq 01, 02, 03) və s. bildirir. Müəyyən əməliyyatı yerinə yetirmək üçünprosessora komandalardan əlavə verilənlər də lazımdır. Sadəlik üçün, tutaq ki,hər hansı uydurma prosessorun komandasının ümumi şəkli belədir:

komandanın kodu birinci operand ikinci operand nəticə yerləşdiriləcək xananın nömrəsi

Proqramlaşdırmada komandanın arqumenti, yəni verilənlər operand adlanır.

Hər bir verilən, kompüterin yaddaşının xanalarında yerləşir. Bütün yaddaşxanalara bölünmüşdür və hər xananın öz nömrəsi - ünvanı olur. Beləliklə, hər biroperand iki parametrlə - qiyməti və yaddaşda olan yeri ilə təyin olunur.

00xx yazılışı xx ədədinin özünü, 01xx yazılışı isə yaddaşda xx nömrəlixananı göstərir. Bir sözlə, xx veriləninin qarşısında 00 olarsa, bu, verilənin özünü,01 isə yerini göstərir.

Onda 01 və 02 xanalarında yerləşmiş iki ədədin ədədi ortasını tapan proqramaşağıdakı şəkildə olacaq:

010101 0102 0103

030103 0002 0103

Birinci sətirdəki komandanı adi dildə ifadə edək: 01 xanasındakı verilənlə 02komandasındakı veriləni topla və nəticəni 03 xanasına yaz.

İkinci sətirdəki komanda isə aşağıdakı kimi ifadə olunar: 03 xanasındakı ve-riləni 2-yə böl və nəticəni yenidən 03 xanasına yaz.

Veriləni yaddaş xanasına yazarkən orada olan əvvəlki informasiya silinir.

Proqramı bir sətirdə yazsaq belə alınar:

0101010102010303010300020103

Göründüyü kimi, maşın dilində yazılmış belə sadə proqram da açılması lazım olan"sirli bir aləmdir". Uydurma olmayan, gerçək kompüterlərdə isə maşın kodu qat-qatmürəkkəb olur.

"Maşin kodu" deyəndə, maşın dilindəyazılmışproqram başa düşülür.

Belə kodda proqram tərtib etmək, sonra isə onun düzgünlüyünü yoxlamaq çoxçətindir, çünki bunun üçün ya bütün komandaların kod və formatını yadda saxlamaq,ya da hər dəfə xüsusi cədvəllərdən istifadə etmək lazım gəlir.

Kodlaşdırmada azacıq səliqəsizlik, yazıda yanlışlıq, rəqəmlərin yerininqarışdırılması gözlənilməz nəticələrə aparıb çıxarardı. Belə yanlışlığı tapmaq daasan iş deyildi, çünki proqramçının qarşısında az-çox aydın dildə yazılmışalqoritm deyil, rəqəmlər yığını dururdu.

Proqramçılar öz işlərini yüngülləşdirmək üçün yollar arayırdılar; elə bir alətyaratmaq lazım idi ki, onun köməyilə kiçik detallara vaxt itirmədən proqram yaz-maq mümkün olsun, özləri yaradıcılıqla, alqoritmlərin qurulması ilə məşğulolsunlar, qalan işlər isə kompüterə həvalə edilsin.