Ideal gaz. Ideal gaz qonunlari, barmoetrik formula reja

FARADEY QONUNLARINI O'RGANISH


REJA:

1. 
   ELEKTROLITLAR
   
2. 
   FARADEYNING BIRINCHI KONUNI.
   

3.FARADEYNING IKKINCHI KONUNI.

O’zi o’qib yetishgan buyuk olim – elektr va magnit maydonlar to’g’risidagi ta’limot asoschisi bo’lgan insonni shunday, deb atash mumkin. Maykl Faradey muntazam ravishda o’qiy olmadi. Londonlik temirchining o’g’li, muqovasozning shogirdi bo’lgan Faradey faqat boshlang’ich maktabni tugatib, so’ngra butun umri bo’yi mustaqil o’qish bilan shug’ullandi.

Qirollik institutida buyuk ingliz kimyogari G. Devining ochiq leksiyalariga qatnashib, Faradey o’zini fanga bag’ishlashga qaror qildi. 1813 yilda G. Devi M. Faradeyning iltimosiga ko’ra uni Qirollik institutiga ishga oldi; 1827 yilda esa M. Faradey shu institutning professori bo’ldi. 1824 yilda u London qirollik jamiyatiga saylandi.
Uning ximiyaga oid dastlabki ishlariyoq yevropa olimlarining diqqatini o’ziga jalb etdi. Biroq fizika sohasidagi ishlari, aniqrog’i, elektr va magnetizm sohasidagi ishlari Faradeyga olamshumul shuhrat keltirdi. 1821 yilda u dunyoda birinchi elektr dvigatelni yasadi. O’sha paytdayoq Faradey o’zining kundaligiga o’z oldiga qo’ygan masalani yozib qo’ygan edi: «Magnetizmni elektrga aylantirish». Bu masalani hal qilishga 10 yilcha vaqt ketdi. Faqat 1831 yildagina Faradey «Elektr bo’yicha eksperimental tadqiqotlar»ni nashr qila boshladi.
O’zining bu uch tomlik asosiy ilmiy ishida olim o’zi o’tkazgan tajribalarga asoslanib elektromagnit induktsiya hodisasining kashf etilishini bayon etdi, uni qutbiy dinamomashina – birinchi elektr toki generatori konstruktsiyasini tavsiflab berdi. So’ngra Faradey elektrolizning asosiy qonunlarini ochdi, ular yangi fan sohasi – elektroximiyaning asosi bo’lib qoldi va nihoyat, fanda yangi g’oya – kuch chiziqlari g’oyasi, so’ngra elektromagnit maydonlarni kashf qildi.
Keyinchalik maydonlarning mavjudligi g’oyasini J. K. Maksvell matematik jihatdan isbotladi.
1845 yilda Faradey turli materiallarning magnit xossalarini tekshirib, paramagnetizm va diamagnetizm hodisasini kashf qildi (q.Magnetizm).
F. Engels Faradeyni elektr sohasidagi buyuk tadqiqotchi sifatida baholagan edi.
Toza disterlangan suv uzidan elektr tokini utkazmaydi. Shu suvga kislota, tuz shakar eritmasi solinsa, elektrolit xosil bо‘ladi.
Elektrolitlar – ikkinchi sinf utkazuvchilar hisoblanadi. (Tok utkazadigan va tok utayotganda parchalanadigan yoki elektrolitlar deyiladi).
Elektrolitlarda ruy beradigan xodisa moddalarning elektr maydanida parchalanib, disotsiyalanib, kayta kо‘shilib, assotsiyalanib xosil bо‘ladigan ionlarning musbati bir tomonga, manfiylari bir tomonga yо‘nalishida xosil bо‘ladi.
Elektrolitga mis va rux plastinkalarini tushirib (mis kuporosi, tutiy), tashki elektr manbaiga ulasak , rux plastika (-) manfiy, zaryadlanadi, mis (tozalanmagan mis) plastika esa musbat (+) zaryadlanadi.
Elektrolit utkazuvchanlik moddaning suyuk yoki eritilgan xolatda bulishiga boglik emas. Masalan: Natriyni suyuk ammiyakdagi eritmasi orkali tok utganda parchalanish yuz bermaydi. Ba’zi kattik moddalar (tuzlar) ham tokni ktkazadilar. Elektrolitlarda tok tashuvchilar bu (+ ) va (-) ionlardir.
Elektrolitik eritmalarda molekulalar erituvchi ta’sirida ionlarda parchalanadilar. Bu xolat elektrolitik dissosatsiya deyiladi. Masalan: Mis xlorid eritmasida elektronlar metal zanjir buylab, katodga tomonga harakatlanadilar. Bu joyda elektrolit eritmasidan ionlar ham keladilar. ion misning ikkita elektronini yukotgan atomi u katoddan 2 ta elektron olib, zaryadsiz metal atomiga aylanadi.

ortikcha elektronlari bulgan xlor ionlari anodga karab boradi va unga elektronlarini berib xlorning neytral atomiga aylanadi.

Elektrolitlardan elektr toki utganda eritmadan modda ajratib olish elektroliz xodisasi deb ataladi.
Elektroliz paytida elektrodlarda ajralib chikuvchi moddalar mikdorini 1833 – 1836 yillarda Faradey (ingliz fizigi) tajrib asosida anikladi va 2 ta konun yaratdi.
Elektroliz natijasida - vakt ichida, elektrodlarda ajralib chikkan moddaning mikdori - elektrlitdan utgan zaryad mikdoriga tugri proporsianaldir.
(1)
- proporsianallik koeffitsenti bо‘lib, moddaning elektro – kimyoviy ekvivalent deb ataladi.
Turli moddalar uchun turli kiymatga egadir yoki tok kuchi formulasidir. (1) ga kuysak.
(2)
- elektroliz paytida 1 gramm ekvivalent modda ajralib chikish uchun kerak bо‘ladigan kattalikdir.
Moddaning kimyoviy ekvivalenti bilan elektrokimyoviy ekvivalenti orasidagi boglanishni harakterlaydi.
Moddaning kimyoviy ekvivalenti deb, moddaning (nisbiy atom massasi) – atom ogirligini, modda valentligiga nisbati bilan aniklanadi. - modda valentligi
(3)
(moddaning mol-ga nisbatan olingan, kabul kiluvchanligi gramm – molekula, molyar (kimyoviy oddiy moddalar uchun – atom) kabul kiluvchanligi deb ataladi. II – konun. Har bir moddaning elektro kimyoviy ekvivalenti uning kimyoviy ekvivalenti uning kimyoviy ekvivalentiga tugri proporsianaldir. yoki yoki (4)
bо‘ladi. (1) formuladan q =1 bо‘lganda k – son jihatdan m - ga teng bо‘ladi. D – k elektr kimyoviy element. Elektrolit orqali irlik zaryad о‘tganda ajralib chiqadigan modda massasini bildiradi.
yoki
Ekvivalent adabiyotlarda jadval sifatida beriladi.
Moddalarning kimyoviy ekvivalenti – son jihatdan berilgan element massasiga teng bо‘lgan, grammlarda (kilogrammlarda) ifodalangan kimyoviy birikmalarda 1,0078 gramm (yoki kg.) vodorodning о‘rnini bosadigan о‘lsamsiz kattalikka aytiladi.
Kimyoviy birikmalarda elementning bitta atomi bilan о‘rin almashadigan vodorod atomlari soni eletentining valentligi (n) – deb ataladi. Bir valentli element uchun kimyoviy etement uning atom og‘irligi A ni n – ga nisbati A/n ga teng. Massaning grammlarda ifodalangan son jihatdan kimyoviy elementga teng bо‘lgan element miqdori g.ekvivalent deb ataladi.
(4) formuladan S – proporsianallik koeffitsiyenti, uning teskari qiymati
(5)
Bо‘lib, Faradey soni deb ataladi. Elektroliz vaqtida 1 g.ekv.modda ajralishi uchun eletrolitdan – 96500 Kl.zaryad о‘tadi. Uning qiymati

Yо‘qoridagi formulalardan (6) ekanligini e’tiborga olsak,
(7)
(7) formula Faradeyni (1) va (2) qonunlari orasidagi bog‘lanish ifodalanadi.
Elektron bо‘ladi.