Ii b o b. Ja h o n iq t is o d iy o t id a sanoat jih a td a n

---

II B O B . JA H O N IQ T IS O D IY O T ID A SANOAT JIH A TD A N
TARAQQIY ETGAN MAMLAKATLAR
2.1. S an o at jihatdan taraqqiy etgan m am lakatlarning 
umumiy tavsifi
R ivojlangan bozor iqtisodiyotiga ega m am lakatlar — jah o n iqti­
sodiyotining asosiy subyektlaridan biri hisoblanadi, U shbu guruhga 
35 d an ortiq m am lakat kiradi va b a’zan ushbu m am lakatlar «rivojlan­
gan» yoki «sanoat jihatd an taraqqiy etgan» m am lakatlar, deb ataladi.
S anoat jih atd an taraqqiy etgan m am lakatlarga xos b o ‘lgan asosiy 
xususiyatlardan biri — darom adlam ing aholi qatlam lari o 'rtasida nis­
b atan tekis taqsim lanishi va m am lakat hududining bir tekis o ‘zlashti- 
rilishi hisoblanadi. B undan tashqari, ushbu m am lakatlar iqtisodiyoti 
ijtim oiy y o ‘naltirilganligi, jum ladan, aholining kam ta ’m inlangan qat- 
lam larini q o ila b -q u w a tla sh , ilm -fanni rivojlantirishga katta m iqdor­
da mablag* sarflash (Y alM ga nisbatan 2—3 %) va uning yutuqlarin- 
ing ishlab chiqarishga joriy etilishi, tibbiyot, ta ’lim, m adaniyat so- 
halariga sarflanayotgan xarajatlam ing yuqoriligi va atrof-m uhit m u- 
hofazasiga ajratilayotgan sarf-xarajatlarning (Y alM ga nisbatan 3—
4 %) yuqorligi bilan ajralib turadi.
Rivojlangan m amlakatlarning jahon iqtisodiyotida tutgan o ‘rni qu­
yidagi miqdoriy va sifat ko‘rsatkichlari bilan ifodalanadi (2.1.1-rasm):
a) m iqdoriy k o ‘rsatkichlar:
- jah o n sanoat m ahsulotlari ishlab chiqarishining 57 foizi;
- jah o n qishloq x o ‘jalik m ahsulotlari ishlab chiqarishining 40 
foizi ushbu m am lakatlar hissasiga to ‘g‘ri keladi.
- sifat ko‘rsatkichlar:
- iqtisodiyotning ko‘p tarm oqli tarkibga egaligi. X izm atlar so- 
hasi ushbu m am lakatlar yalpi ichki m ahsulotining 60 foizdan ortig‘ini 
tashkil etadi;
- ja h o n tayyor m ahsulotlar ishlab chiqarishdagi ulushining yu­
qorligi. U shbu m am lakatlar hissasiga jah o n tayyor m ahsulotlar ishlab 
chiqarishining 80 % ga yaqini to ‘g‘ri keladi;
- ja h o n ilm iy-tadqiqot ishlanm alari va yuqori texnologik- 
m ahsulotlar ishlab chiqarishdagi ulushining yuqoriligi. U lar hissasiga 
ushbu m ahsulotlam ing 90 % ga yaqini to ‘g‘ri keladi;
- aholi jo n boshiga to ‘g ‘ri keluvchi Y alM hajm ining jahondagi 
o 'rta c h a ko‘rsatkichga nisbatan 3,8 m artaga (2012-yil) yuqoriligi 
(1962-yilda — 3.6 m arta). U shbu ko‘rsatkich m am lakatlarda 12 390 
(Vengriya) dollardan 98 860 (Norvegiya) dollargacha tebranib turadi;
- jam iyatning ijtimoiy tarkibida tabaqalashuv darajasining 
pastligi, yuqori turm ush darajasi sifati va standartlariga ega o ‘rta 
sinfning mavjudligi.
21

---

2.i.l-rasm.