Ii bob. Axborotlarni himoyalashning klassik

2.2.
 
Kalit so’zli jadval almashtirishlar 
O‘rin almashtirish shifrlari tanlangan o‘rin almashtirish kaliti (qoidasi)ga 
mos holda matndagi harflar guruhini qayta tartiblaydi. Buning uchun oddiy 
shifrlash protsedura (kalit)larini beruvchi maxsus jadvallardan foydalaniladi. 
Unga ko‘ra xabardagi harflar o‘rnini almashtirish amalga oshirilgan. Bunday 
jadvaldagi kalit sifatida jadval o‘lchamlari hamda almashtirish yoki jadvalning 
boshqa maxsus xususiyatlarini beruvchi iboralar xizmat qiladi. 
Kalit so‘zi oltita harfdan kam bo‘lmasligi va bu so‘zda har bir harf faqat bir 
marotaba ishtirok etishi kerak. Masalan, kalit so‘z – sevinch, shifrlanadigan 
matn “O‘zbekiston kelajagi buyuk davlatdir” bo‘lsin. 
Matnni shifrlash: 
1.1.
Jadvalning birinchi satriga kalit so‘z yoziladi; 
1.2.
Ikkinchi satridan boshlab matn yozib chiqiladi; 
1.3.
Jadvalning bo‘sh qolgan qismini bir xil belgi bilan to‘ldirib chiqiladi 
(bu holda x harfi bilan); 
1.4. Kalitdagi harflarning alfavitdagi tartib raqamlari yozib chiqiladi; 
s 
e 
v 
i 
N 
c 
h 
o 
.
z 
b 
E 
k 
i 
s 
t 
o 
n 
K 
e 
l 
a 
j
a 
g 
I 
b 
u 
y 
u 
k 
d 
A 
v 
l 
a 
t 
d 
i 
r 
x 
x 

---

21 
1.5. Kalit harflarining tartib raqamlari bo‘yicha o‘sish taribida ustunlar 
tartiblanadi; 
1.6.
Ushbu jadvaldagi harflar gorizontal ketma-ketlikda yoziladi va 
matnning shifri hosil bo‘ladi. C - “k’ibeozetlntsobjugiaavuldaykxtxirad”. 
Shifrlangan matnni ochish: 
2.1.
Shifrlangan matn gorizontal ketma-ketlikda jadvalga yoziladi; 
2.2. Kalitdagi harflarning harfini tartib raqamini yozib s-18, e-4, v-21, i-8, 
n-13, c-2, h-7 jadvalning 1 satriga o‘sish tartibida yoziladi; 
s-
18 
e-4 
v-
21 
i-8 
n-
13 
c-2 
h-7 
o 
C.
z 
b 
e 
k 
i 
s 
T 
o 
n 
k 
e 
l 
a 
j
a 
g 
i 
b 
u 
y 
U 
k 
d 
a 
v 
l 
a 
T 
d 
i 
r 
x 
x 
2 
4 
7 
8 
13 
18 
21 
k 
.
i 
b 
e 
o 
z 
e 
t 
l 
n 
t 
s 
o 
b 
j 
u 
g 
i 
a 
a 
v 
u 
l 
d 
a 
y 
k 
x 
t 
x 
i 
r 
a 
d 
k 
‘
 
i 
b 
e 
o 
z 
e 
t 
l 
n 
t 
s 
o 
b 
j 
u 
g 
i 
a 
a 
v 
u 
l 
d 
a 
y 
k 
x 
t 
x 
i 
r 
a 
d 

---

22 
2.3. Kalit harflariga mos ravishda ustunlar tartiblanadi; 
2.4.
Ushbu jadvaldagi harflar gorizontal ketma-ketlikda yoziladi va 
ochiq matn hosil bo‘ladi: “O‘zbekiston kelajagi buyuk davlatdir”