Ijodiy materiallar tayyorlash. Loyihalar bilan ishlash

IJODIY MATERIALLAR TAYYORLASH. LOYIHALAR BILAN ISHLASH.
SINFDAN TASHQARI ISHLARNI TASHKIL ETISH TEXNOLOGIYALARI. FAN TO’GARAKLARI. FANGA OID QOIDA, MISOL, MASALA,TOPSHIRIQLAR HAMDA LIYIHA ISHLARINI BAJARISHNING ENG SODDA USULLARINI TOPISH VA O’RGANISH


1. Ijodiy materiallar tayyorlash. Loyihalar bilan ishlash.
1. Sinfdan tashqari ishlarni tashkil qilishning ilmiy va nazariy asoslari
2. Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishda o’qituvchining ta’siri muhim omil sifatida
3. STI ishlarni rejalashtirish va unga qo’yilgan pedagogik talablar
4. Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish metodlari,shakli va uslublari

Ijodiy loyihalar ijodiy tarzda taqdim etilgan yangi asl g`oyalarni, birgalikdagi faoliyat mahsulotlarini ishlab chiqishga qaratilgan (ijodiy hisobot, ko`rgazma, ishlab chiqarish ob’ektlari uchun dizayn loyihasi, videofilm, bosma materiallar - kitob, almanax, kompyuterda jurnal, kompyuter dasturi va boshqalar). Ishning asosiy usullari: "aqliy hujum", "sektika", ijodiy guruhning uslubi (laboratoriya, dizayn byurosi, ustaxona, tahririyat va boshqalar);

axborot loyihalari o`quv jarayoni yoki boshqa mijozlar uchun zarur bo`lgan ma’lumotlarni to`plashga qaratilgan. Loyihani ishlab chiqish turli xil manbalarda: monografiyalar, jurnallardagi maqolalar, gazeta nashrlari, elektron ma’lumotlar bazalarida, sotsiologik so`rovlardan foydalangan holda ma’lumotlarni qidirish va izlashni o`z ichiga oladi. Loyihaning natijasi tanlab olinadi, tahlil qilinadi, umumlashtiriladi, tizimlashtiriladi va ma’lum bir shaklda ma’lumot - buklet, kollaj, nashr, veb-sahifada taqdim etiladi.
3. Ishlab chiqilgan loyihaning hajmiga qarab loyihalarni ajratish mumkin ishlab chiqarish (texnik) va ijtimoiy . Bundan tashqari, agar ular ishlab chiqarishning ijtimoiy jihatlarini yaxshilash uchun muhim bo`lgan muammolar (aloqa, boshqaruv, yashash sharoitlarini yaxshilash va boshqalar) hal qilinsa, ular samarali va ijtimoiy bo`lishi mumkin.
4. Ishlab chiqilgan muammolarning xususiyatiga qarab ajratiladi nazariyva amaliyotga yo`naltirilgan loyihalar. Shunday qilib, talabalar pedagogika tarixida o`qitiladigan ta’limga bo`lgan yondashuvlar asosida ijodiy guruhlarda o`zlarining ta’lim tushunchalarini ishlab chiqadilar. Turli xil, amaliy tabiat - bu kollej, maxsus o`qituvchi (metodik loyiha) buyrug`i bilan muayyan amaliy muammoni hal qilishga qaratilgan loyihani ishlab chiqish. Ushbu turlarni bitta loyihada muvaffaqiyatli birlashtirish mumkin.
5. Loyihani ishlab chiqilayotgan akademik fanlarga qarab quyidagilarni ajratishimiz mumkin.
mono-mavzuli loyihalarbitta o`quv intizomi doirasida olib boriladigan;
fanlararo loyihalarshuningdek ma’lum bir kursni o`rganish jarayonida amalga oshirilgan, ammo boshqalarning materiallaridan faol foydalanishga asoslangan;
mavzuli loyihalar, nafaqat ma’lum bir intizom bilan bog`liq, balki, qoida tariqasida, ma’lum bir akademik intizom doirasidan tashqarida amalga oshiriladi.
Fanlararo va fanlararo loyihalar turli fanlarni o`rganishda olingan bilim va ko`nikmalarga ega mutaxassisni tayyorlash jarayonida tizimlashtirish, integratsiya va kompleks foydalanish asosida talabalarning faol samarali faoliyatini ta’minlaydi. Bu sertifikatlash diplom loyihalarining tabiati.
Loyihalarning davomiyligi, muddati, muddati quyidagicha bo`lishi mumkin:
qisqa muddatlibir necha sinflarda yoki o`quvchilar o`rtasida mustaqil ishlash jarayonida rivojlangan;
o`rta muddatli - haftadan bir oygacha;
uzoq muddatli- bir oydan bir necha oygacha ishlab chiqilgan.
Muayyan fanni o`rganishda asosan qisqa muddatli loyihalar qo`llaniladi, uzoq muddatli loyihalar kurs va diplom dizaynini o`z ichiga oladi.
Ko`pincha talabalarning o`quv loyihalari murakkab bo`lib, bir nechta turlarni birlashtiradi. Tadqiqot va amaliyotga yo`naltirilgan loyihalarning, ular ustida ishlarni tashkil etishning individual va guruhiy shakllarining kombinatsiyasi nafaqat tadqiqot qobiliyatlarini o`zlashtirish, balki ularning individual loyihalari hamkorligi asosida ishlab chiqarish muammolarini hal qilishning tizimli usullarini ham o`zlashtirishga imkon beradi. ( 1-ilovaga qarang)
Loyihani boshqarishning turli xil vositalarini muvaffaqiyatli qo`llash uchun loyihaning qaysi sinfga tegishli ekanligini, qaysi ish ustida ishlash kerakligini aniqlash kerak.

Maktabning o’quvchilar bilan olib boradigan o’quv mashg’ulotlaridan tashqari xilma-xil ta’lim-tarbiya ishlari sinfan tashqari ishlar nomini olgan. Sinfdan tashqari ishlar maktab ta’lim-tarbiya jarayonining tarkibiy qismi o’quvchilarning bo’sh vaqtlarini yo’lga qo’yish shakllaridan biridir.

Sinfdan tashqari ishlar shaxsni har tomonlama kamol toptirish va uni hayotga faoliyatga tayyorlash uchun keng imkoniyatga ega. Bu ishlar bolalarning qiziqishlariga muvofiq tarzda ko’ngillilik asosida tashkil qilinadi. O’quvchilar sinfdan va maktabdan tashqari ishlarda o’zlarini qiziqtiradigan mashg’ulotlarni tanlab olishadi ularda mustaqil tashabbuskorona ishtirok etishadi.
Maktab va sinfdan tashqari muassasalarning tashkiliy ishlarini, mazmuni va maqsadini belgilash bugungi kunimizning barcha qirralarini hisobga olishni talab etmoqda. Sinf tashqari mazkur tarbiyaviy ishlar shaxs kamoloti bosqichlarini belgilab olishga qaratilganligi bilan tavsiflanadi. Mazkur muammoni ijobiy hal etish uchun sinfdan tashqari, tarbiyaviy ishlar tizimida quyidagilar bo’lishi lozim:
– pedagoglar va o’quvchilar o’rtasida o’zaro hurmat munosabatlarini shakllanganlikning o’ziga xos an’ana vositalariga tayanish;
– ulg’atgan inson shaxsini tarbiyada oliy ijtimoiy qadriyat deb tan olish, har
bir bola, o’smir va yosh yigitning betakror va o’ziga xosligini hurmatlash, ijtimoiy huquqini e’tiborda tutish zarur.
Sinfdan tashqari ishlarni to’la qamrab olgan to’garaklar bir necha xilda bo’lishi mumkin:
a) fan to’garaklari;
b) mohir qo’llar to’garaklari;
v) duradgorlik to’garaklari;

g) sport to’garagi;

d) badiiy havaskorlik to’garagi

O’rta umumta’lim maktablarida bu ishlarni sinf rahbari va tarbiyaviy ishlar

tashkilotchisi uyushtiradi. Sinf rahbari to’garak rahbarlariga yaqindan yordam beradi. Qiziqishlari, intilishlari bir xil bo’lgan o’z o’quvchilarini biror to’garakka a’zo bo’lishga chorlaydi.

Sinfdan tashqari tashkil qilingan ishlar o’quvchilar hayotidagi tarbiyaviy faoliyatni to’ldiradi. Ularni dunyo qarashini to’g’ri shakllanishiga, axloqiy kamol topishiga ko’maklashadi. Nazariy bilimlarni amaliyot, ishlab chiqarish bilan chambarchas bog’lanishiga zamin yaratadi. Sinfdan tashqari ishlarga rahbarlik qiluvchi tashkilotchilarning vazifalari ham ko’p qirralidir. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlar tashkilotchisining vazifalariga quyidagilar kiradi:

– darsdan tashqari tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish va amalga oshirishni nazorat qilish;

– o’quvchilarning sinfdan tashqari ko’p qirrali ishlarni pedagogik jamoa,

o’quvchilar tashkilotlari sinf faollari yordamida yo’lga qo’yish;

– sinfdan tashqari ishlar yo’nalishiga bevosita rahbarlik qilgan holda, o’qituvchilar, sinf rahbarlari, ota-onalar, o’quvchilar tashkilotlari, sinf faollariga

uslubiy yordam ko’rsatish;

– umummaktab va maktablararo o’tkaziladigan eng muhim tarbiyaviy tadbirlarda qatnashish;

– o’quvchilarning bo’sh vaqtlarini tashkil qilishda tarbiya va madaniyat muassasalari hamda jamoatchilik kuchidan keng foydalanish;

Bu borada tashkilotchilar faolligini uchta asosiy tomonini ko’rish mumkin:

tashkilotchilik, uslubiy va ma’muriy.

Bular ko’pincha o’zaro uzviy bog’langan holda namoyon bo’ladi. Tashkilotchining tashkilotchilik faoliyatiga quyidagi bir qator ishlarni

kiritish mumkin:

– tarbiyaviy ishlar sohasida erishilgan yutuq va kamchliklarni tahlil qilish;

– tarbiyaviy ishlarning maqsad va vazifalarini aniqlash;

–tarbiyaviy, ommaviy-siyosiy ishlarni rejalashtirish va ularning mazmuni, shakl va usullarini aniqlash;

– sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarni guruhlashtirish, boshqaruvchi shaxslarni aniqlash.

Maktabda tarbiyaviy ishlarni aniq rejalashtirmasdan uning mazmuni, shakl

va usullarini aniqlamasdan, ma’lum bir tizimga solmasdan turib ko’zda tutilgan maqsadga erishish qiyin.

Sinfdan tashqari ishlarning tarbiyaviy ta’siri ko’p darajada o’quv jarayonini tashkil etish saviyasiga hamda o’quvchilar jamoachining xilma-xil ishlarni qanday yo’lga qo’yishga bog’liqdir. Sinfdan tashqari faoliyat majburiy dastur bilan chegaralanmaydi, balki yoshlari har xil o’quvchilarni ihtiyoriy ravishda birlashtiradi.

Ularning tashabbusi asosida ishlarni amalga oshiradi, fanga qiziqtiradi, ularni xalqning madaniy hayoti muhitiga olib kiradi.

Sinfdan tashqari ishlar shaxsdagi ijtimoiy faollik, ijtimoiy ong hamda axloqiy odatlarni tarkib toptirishning eng muhim omilidir. Bu faoliyat ilmiy jamoa, adabiy va maktab teatrlarining ishlari, turli mavzularda o’tkaziladigan kitobxonlar konferentsiyasi va munozaralar, siyosiy, axloqiy, ilmiy-ommabop va mehnat mavzularidagi ma’ruza va suhbatlar, ijtimoiy-foydali mehnat, siyosiy axborot, bayoram kechlari va ertaliklari, to’garak mashg’ulotlarini o’z ichiga oladi.

O’quvchilarning sinfdan tashqari ishlari o’z mazmuniga ko’ra tafakkur faoliyati va munosabat vositasi hisoblanadi. CHunki sinfdan tashqari ishlarda olingan axborot idrok etiladi, qayta ishlanadi va shu asosda yangi bilimlar hosil qilinadi.

O’quvchilar sinfdan tashqari ishlarda qatnashib, turli kishilar bilan muayyan munosabatga kirishadi, turli vazifatlarga duch keladilar. SHuning uchun ham o’quvchilarning sinfdan tashqari faoliyatlari qanchalik xilma-xil bo’lsa, ularning munosabatlari shunchalik boy, munosabat doirasi keng va ma’naviy

o’sishi samarali bo’ladi. Sinfdan tashqaridagi tarbiyaviy ishlarda o’quvchilar jamoada ishlashni o’rganadilar ijtimoiy mehnat quvonchini his qiladilar, ishlab chiqarish mehnatiga qo’shiladilar, jamoatchilik fikriga bo’ysunishga, jamoa sharafi uchun kurashishga odatlanadilar. Sinfdan tashqari faoliyat unda qatnashuvchilarning ma’naviy va jismoniy rivojlanishi hamda yosh xususiyatlariga ko’ra belgilanadi. Bu jarayonga ular ta’lim olayotgan maktabning sharoiti ham ta’sir etadi.

Garchand mamlakatimizdagi barcha maktablarning vazifalari bir bo’lsa-da, o’sha maktablarning o’ziga xos xususiyatlari bor va bu xususiyatlr madaniy va milliy sharoitlarda yaqqol ko’rinadi. Tarbiyachilar, sinf rahbarlarining sinfdan va maktabdan tashqari olib boradigan tarbiyaviy ishlarida quyidagi ish usullaridan foydalanishlari maqsadga muvofiqdir.

1.