Ijtimoiy fanlar ” kafedrasi falsafa

Sillogizm moduslari. 
Sillogizm moduslari deganda sillogizmning har bir figurasi doirasida 
chiqariladigan xulosalarning turlari nazarda tutiladi.

Sillogizm tarkibidagi mushohadalarning 

mazmun va miqdor jihatidan turli xil tarzda bog’lanishlari sillogizm moduslari deyiladi. 
Sillogizmning har bir figurasi doirasida 64 tagacha modus bo’lishi mumkin. Moduslar sillogizm 
xulosasi tarkibiga kirgan mushohadalar turi bilan belgilanadi. Masalan: Sillogizmning bir
figurasining modusi A tarzida bo’lishi mumkin. Buning ma’nosi shuki, sillogizmning har 3 qismi 
(katta asos, kichik asos, xulosa) umumiy tasdiq (A) mushohadadan iborat.
Sillogizmlarning asosiy turlari. 
Xulosa uchun asos bo’lgan mushohadalar mohiyatiga ko’ra 
sillogizm xulosalari uch turkumga bo’linadilar:
1.

Qat’iy sillogizm.

2.

Shartli sillogizm.

3.

Ayiruvchi (bo’linuvchi) sillogizm.

1.

Qat’iy sillogizmda 
asoslar qat’iy mushohadadan iborat bo’ladi. Masalan:

---

11-MAVZU. MULOHAZA. XULOSA CHIQARISH 

166
Metall issiqlik o’tkazadi. Mis 

- metall

Demak, mis issiqlik o’tkazadi.


2.

Asoslar yoki asoslardan biri shartli mushohadadan iborat sillogizm 

shartli sillogizm 
deb

yuritiladi. Masalan:

Teraklarning barglari uchidan sarg’aysa, qish qattiq keladi.
Teraklarning barglari uchidan sarg’aydi Demak, qish
qattiq kelishi mumkin.


3.

Asoslardan bir ayiruvchi (bo’lingan) mushohadadan iborat bo’lsa, 

ayiruvchi (bo’lingan) 

sillogizm 
hosil bo’ladi. Masalan:
Burchaklar yo o’tkir, yo o’tmas, yo to’g’ri bo’ladi.
Bu - to’g’ri burchak.
Demak, Bu - na o’tkir, na o’tmas burchak emas.
Sillogizm tuzilishiga ko’ra: