Ijtimoiy iqtisodiy ehtiyojlar, ularning tarkibi va va qondirish usullari Reja: Kirish

Ishlab chiqarishning umumiy va pirovard natijalari.
Ishlab chiqarish jarayonida turli omillarning birgalikda ishlatilishi natijasida mahsulot, ya'ni tovar va xizmatlar vujudga keladi. Ma'lumki ishlab chiqarish, o`zaro bir-biri bilan aloqador, o`zaro bog`langan individual ishlab chiqarishlardan tashkil topgan. Ana shu individual ishlab chiqarishlar yig`indisi ijtimoiy ishlab chiqarishni tashkil etadi.
Ijtimoiy ishlab chiqarishda, turli omillarning harakati natijasida juda ko`p turdagi tovarlar va xizmatlar massasidan iborat bo`lgan milliy mahsulot vujudga keladi. Ilgari mamlakat bo`yicha ishlab chiqarishda vujudga keltirilgan mahsulotlar yig`indisi yalpi ijtimoiy mahsulot deb atalar edi. Yalpi ijtimoiy mahsulotda yil mobaynida yaratilgan moddiy ne'matlar yig`indisi hisobga olinar edi, unda xizmat ko`rsatish sohalarida vujudga keltirilgan ma'naviy ne'matlar va xizmatlar hisobga olinmas edi. Lekin bir ishlab chiqarish sohasidan chiqqan xom ashyo, materiallar, yonilg`i va energiyalarning qiymati boshqa sohalarda ishlatilib, bir necha bor takror-takror hisobga olinib, mahsulotning hajmi sun'iy ravishda oshirib ko`rsatilar edi, iste'molga borib tushadigan tayyor mahsulot esa undan bir necha barobar kam bo`lar edi.
Mana shu takror hisoblashlarga barham berish uchun hozir milliy hisob tizimiga o`tilib, endi mamlakatda vujudga keltirilgan mahsulotlar, ya'ni tovarlar va xizmatlar yig`indisi yalpi milliy mahsulot (YaMM) deb atala boshlandi. Yalpi milliy mahsulot deb ma'lum vaqt davomida masalan, bir yilda yaratilgan va bevosita iste'molchilarga borib yetadigan barcha tayyor mahsulot va ko`rsatilgan xizmatlarning bozor bahosidagi qiymati tushuniladi. Milliy mahsulot moddiy ne'matlar ishlab chiqarish va xizmat ko`rsatish sohalarining yillik mehnat faoliyatining umumiy samarasi bo`lib hisoblanadi. Ichki milliy mahsulot (IMM) ham xuddi shu mazmunda tushuniladi. YaMM va IMM o`rtasidagi farq shundaki, YaMM ga mamlakatda va undan tashqaridagi korxonalarimizda vujudga keltirilgan, qo`shma korxonalarda hissamizga (mamlakatimiz hissasiga) to`g`ri keladigan mahsulotlar kiradi. Boshqa mamlakatlar yoki fuqarolar tomonidan bizning mamlakatimiz hududida qurilgan korxonalar mahsuloti, qo`shma korxonalardagi mahsulotda ularning hissasi hisobga olinmaydi. IMM da mamlakat hududida ishlab chiqarilgan hamma mahsulot va xizmatlar (boshqa mamlakatlar korxonalari, qo`shma korxonalarda yaratilgan hamma tovar va xizmatlar qo`shilib) hisobga olinadi. Hozirgi paytda O`zbekistonda ko`proq ichki milliy mahsulot hisobga olinmoqda, shuning uchun biz endi ichki milliy mahsulot to`g`risida gap yuritamiz.