|
Xilafət dövründə idarəetmə sistemi. Ərəblər Asiyanın, Afrikanın və Avropanın bir çox ərazilərini ələ keçirərək möhtəşəm bir dövlət - Ərəb xilafəti yaratdılar. Zamanında dünyanın ən qüdrətli dövləti olan Ərəb xilafəti bir mərkəzdən idarə olunurdu və dövlətə tək bir hökmdar - Xəlifə başçılıq edirdi. Xəlifə həm dünyəvi, həm də dini işləri öz əlində cəmləşdirmişdi. Mərkəzi Asiyadan Pireney yarımadasına qədər, Mərkəzi Afrikadan Şimali Qafqaza qədər əraziləri əhatə edən Ərəb xilafətinin ərazisi ayrı-ayrı əmirliklərə bölünmüşdü. Əməvilərin hakimiyyəti dövründə (661-750) Xilafət 5 əmirlikdən ibarət idisə, Abbasilərin dövründə (750-1258) əmirliklərin sayı 14-ə çatmışdı. Ərəblərin idarəetmədə təcrübəsi olmadığından onlar tutduqları ölkələrin idarəetmə sistemindən istifadə edirdilər və bəzən bu sistem həm etnik, həm coğrafi hüdudların kobudcasına pozulması yolu ilə formalaşdırılırdı.
Hər bir əmirlik 12 mahala, hər mahal 12 məntəqəyə, hər məntəqə isə 12 kəndə bölünürdü. Azərbaycan torpaqları Dərbənddən Həmədana qədər müəyyən edilməklə əvvəllər 4-cü, sonralar isə 3-cü əmirliyin tərkibinə daxil idi.
Əmirliklər xəlifə tərəfindən təyin olunan əmirlər tərəfindən idarə olunurdular və əmirliyin bütün işləri – həm mülki,həm də hərbi işlər onlara tabe idi. Əmirin rəhbərlik etdiyi idarəedici aparatda ən vacib vəzifələr amil və qazı vəzifələri idi. Amil mülki işlərlə məşğul olur və verginin toplanmasına nəzarət edirdi.Qazı isə məhkəmə idarəsinə rəhbərlik edirdi. Xilafətdə “bərid” adlanan rabitə məkkəzi yaradılmışdı.
Dostları ilə paylaş: |
