İlkyardim iÇİndekiler 1-İlkyardimin temel uygulamalari
Yüklə 4,44 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3-TEMEL YAŞAM DESTEĞİ
- 9- EKLEMLERİ ETKİLEYEN YARALANMALAR
- 15-İLKYARDIM ÇANTASI
 İLKYARDIM
İÇİNDEKİLER 1-İLKYARDIMIN TEMEL UYGULAMALARI
1- İLK YARDIM TEMEL UYGULAMALARI
İlk yardım, beklenmedik bir kaza ya da hastalık sonucu durumu tehlikeye girmiş kişiye sağlık personeli gelince kadar olayın geçtiği yerde eldeki imkanlarla ilaçsız olarak yapılan girişimler ya da alınan önlemlerdir. İlk yardım için bir ekibin ya da gelişmiş araç ve gereçlerin gerekli olmadığı vurgulanmalıdır, sadece bir ilk yardım çantası kullanılabil inir Hasta/yaralının aldığı ilk yardım daha sonraki gelişimini, hatta bazen yaşamını etkileyebileceğinin bilincinde olmalıyız. Dolayısıyla, ilk yardımın doğru biçimde yapılması büyük önem taşımaktadır.
İlk yardım yaparken temel amacımız, hasta/yaralının durumunun ağırlaşmasını ya da kötüleşmesini önlemektir (yanlış bir hareketin sonucunda durum daha da kötü olabilir). Bunun için, tamamen emin olduğumuz müdahaleleri yapmalıyız. Her şeyden önce, ilk yardımcılar için iki temel noktayı hatırlamalıyız:
a) SAKİN OLMAK : Bir kaza sırasında "sinirlerin bozulması" ve bunun sonucunda aceleyle, iyi niyetli ancak çoğu zaman yanlış hareketlerde bulunulması sık rastlanan bîr durumdur (örneğin, omurga yaralanması olasılığı olan ya da bacağı belirgin olarak kırık olan bir kişiyi gerekli önlemleri almadan hareket ettirmek gibi). Hızlı ancak sakin hareket etmek, sükuneti korumak ve sakinlik hissini diğerlerine ve hasta/yaralının kendisine aktarmak gereklidir. Sadece bu şekilde duruma hakim olabilir ve paniği Önleyebiliriz.
b) KAZA YERİNDE YAPILMASI GEREKENLER: Kaza olduktan sonra olayı ve olası sonuçlarını sınırlamaya çalışmak gerekir. Ancak, her durum farklı olduğundan (birbirine benze/en iki kaza yoktur), doğru ve etkili bir iş yapmamızı sağlayan kuralları akılda bulundurmalıyız.
YARDIMDA GENEL KURALLAR (KBK) : Bu kurallar temel olarak üç tanedir (Şekil 1.1)
1. Olayın geçtiği yerde emniyetin sağlanması (Koruma). 2. Yardım ekiplerinin harekete geçirilmesi (Bildirme). 3. Hasta/yaralıya ilk yardım yapılması (Kurtarma).
1- Olayın geçtiği yerde emniyetin sağlanması (Koruma) :
Bir kaza geliştikten sonra yangın, gaz kaçağı, trafik akışı gibi olaya yol açan tehlike kaynağının devam etmekte olabileceğini unutmayın (Şekil 1.2), Bu nedenle, kendi güvenliğinizi ve hasta/yaralının güvenliğini dikkate alarak kaza yerinde emniyeti sağlamalısınız. Bazı durumlarda, uygun olmayan hareketler yeni bir kazanın gelişmesine ya da var olan kazanın daha da kötüleşmesine yol açabilir. Olay yerinde herhangi bir patlama, yangın v.b. tehlike yoksa hasta/yaralı asla yerinden oynatılmamalıdır. Bir tehlike varsa, kendinizi ve hasta/yaralıyı oradan dikkatlice uzaklaştırın, bu mümkün değilse hasta yaralı tehlike kaynağının yakınından uzaklaştırmaya çalışın.
ÖNEMLİ : • Kazaya uğrayan araçların kontak anahtarları kapatılmalıdır. • Bir trafik kazasında kaza geçiren araçları mümkünse güvenli bir yere alınmalı ve güvenli mesafeye uyarı işaretleri konulmaldır. Olay yerinde sigara içilmesini önlemelisiniz, yerlere benzin dökülmüş olabilir.
2- Yardım ekiplerinin harekete geçirilmesi (Bildirme) : Belirli durumlarda (örneğin bir trafik kazasında), acil yardım servisleri, Polis, İtfaiye, gibi kurumları haberdar etmek gerekir (bu telefonları rehberin "Gerekli Telefonlar" bölümüne kaydediniz).
Hasta/yaralının yanında kalın ve yardım istemek üzere en yakın telefona birini gönderin. Ancak, haber vermek yeterli değildir, bunu doğru bir şekilde yapmak gerekir. Haber veren kişi her zaman şunları belirtmek zorundadır : Kazanın kesin yeri, yol, kilometre, en yakın yerleşim birimine uzaklık ya da bir şehirde isek sokak, cadde, en yakın binanın numarası vb.
Kazanın tipi ve durumunu ağırlaştırabilecek koşullar, yolu tıkayan taşıtlar olup olmadığı, yangın tehlikesi, yaralı bulunup bulunmadığı, devrilen elektrik direklerinin olup olmadığı, gaz kaçağı vb. Yaralıların sayısı ve görünüşteki durumları
İsim verilmeli ya da nereden arandığı belirtilmelidir, isimsiz aramalar güven yaratmaz. Haberi ilettikten sonra yardımın yolda olduğunu belirtmek üzere olay yerine dönülmelidir.
3- Kurtarma (İlk yardım) : Aynı hasta/yaralıda çeşitli tipte yaralanma bulunabilir ya da yardıma gereksinim duyan çeşitli hasta/yaralılar olabilir, bu nedenle, ilk yardım uygularken öncelikler sırasına uymak gerekir
Neyi olduğunu henüz tam olarak bilmediğimiz ve daha büyük zararlara yol açarak yaralının durumunu daha da kötüleştirebileceğimiz bu aşamada, hasta/yaralıyla ilgili Önlemler açısından elimizden gelen gayreti göstermeliyiz (Şekil 1.5). Çeşitli yaralılar varsa, önce ilk bulduğunuzla ya da en çok bağıranla ilgilenmeyin, görünmeyen ya da bilinçsiz durumda yaralıların olabileceğini düşünün (deneyimlerimiz en çok yakınan yaralının genellikle en ciddi yaralı olmadığını göstermektedir).
UNUTMAYIN : Çoğu durumda olay yerinde bulunan ve bazen rahatsızlık verebilen "meraklıların" işbirliğini talep edebilirsiniz. Bu kişilerden yararlanın ve açık talimatlar verin, gerektiğinde kaza yerinin işaretlenmesini, yardım çağırmalarını ya da hasta/yaralıların kurtarılmalarına yardım etmelerini (Örneğin kanayan bir yaraya üzerine baskı uygulanması, yaralının bir örtüyle örtülmesi vb.) isteyebilirsiniz. 2-BİR KAZA SIRASINDA HASTA/YARALILAR NASIL DEĞERLENDİRİLMELİ Bir hasta/yaralı kurtarırken öncelikler sırası izlemek gerektiğini gördük. Bir kaza yerinde bulunanlarımız, büyük olasılıkla, uygulanan yardımın bir düzen gerektirdiğini düşünmüştür (emir veren-hatta çelişkili emirler veren çeşitli insanlar, yaralıların gereksiz hareketlen, bir manevra uygulandığı sıradaki düzensizlik vb.)
Bu durumdan kaçınmak için ilkyardıma tarafından hatırlanması kolay bir hareket şeması uygulanması gereklidir. Bu semayı "Hastanın İlk Değerlendirmesi" olarak adlandırıyoruz. Bir hasta/yaralının ilk değerlendirmesi, yaşam bulgularının ve durumunun genel bir değerlendirmesini içerir. Bu değerlendirme, her durum için girişimdeki önceliklerimizin belirlenmesini ve gerekli önlemlerin alınmasını sağlar.
Olay yerinde yapılması gereken değerlendirme iki aşamadan oluşur : 1- İLK DEĞERLENDİRME 2- İKİNCİ DEĞERLENDİRME
1- İLK DEĞERLENDİRME
Şekil 2.1' de bu aşamaları sırasıyla görüyoruz.
2- İKİNCİ DEĞERLENDİRME:
Yaşamsal fonksiyonların devamını sağladıktan sonra hasta/yaralının diğer yaralarıyla (kanama, yanıklar, kırıklar vb.) ilgilenebilir ve olası kapalı yaralarını araştırabiliriz. Bunun için hasta/yaralıyı baştan aşağı sırasıyla ayrıntılı olarak inceleriz (Şekil 2.2). Ne olup bittiğini öğrenmek bizim için çok yararlı olacaktır. Bunun için kaza yerindeki tanıklara sorular sorabiliriz ya da hasta/yaralının kendisiyle konuşabiliriz (bize anlattığı her şeyi dinleriz, özellikle durumuyla ilgili anlattıkları önemlidir. Bir yeri ağrıyor mu, kıpırdayabiliyor mu? ya da bir uzvunu hissedebiliyor mu? vb).
Her aşamada hasta/yaralıyı sakinleştirmeli, amacımıza ve her zaman dikkatle gerçekleştirdiğimiz manevralarımıza ilişkin bilgi vermeliyiz.
İkinci değerlendirme için eylem şeması aşağıdaki gibidir : a) Baş
Kafa derisi ve yüzde yaraların varlığı araştırılır. Burun veya kulaklardan kan gelip gelmediğine bakılır, bu kafatası kırık
Göz ve çevresinde yaraların bulunup bulunmadığına bakılır. Yüz incelenir (soluk, soğuk ve terli bir deri şoku düşündürür).
b) Boyun Çok hassas bir bölgedir. Hasta/yaralının göstereceği en küçük bir ağrı belirtisini gözeterek azami dikkatle davranın. Eğer hareket ettirmeniz gerekiyorsa, baş-boyun ve gövdeyi aynı hizada tutarak hareket ettirin. Şahdamarı nabzına bakın (vuruların sıklığı, boyutu vb). Boyun çevresindeki giysileri gevşetin.
c) Göğüs (toraks) Yaraların ve/veya kırık kuskusu uyandırabilecek şekil bozukluklarının varlığını araştırın. Solunum hareketlerini ve solunum zorluğu bulunup bulunmadığını değerlendirin. Ağrı bulunup bulunmadığını sorun, varsa yerini belirleyin.
Yaraların bulunup bulunmadığına bakın. Ağrı olup olmadığını sorun, varsa yerini belirleyin. Karnın sert mi yoksa yumuşak rnı olduğuna dikkat edin. İç organ yaralanması olasılığını göz önünde bulundurun.
e) Kollar ve bacaklar (ekstremiteler) Hasta/yaralıyı mümkün olduğu kadar az hareket ettirerek yaralar, kanayan yaralar, şekil bozukluğu (deformiteler), kızarıklık vb bulunup bulunmadığını görmek için kolları ve bacakları inceleyin (her iki kolu ve bacağı karşılaştırmak çok yararlı olacaktır). Bir omurilik yaralanmasını ayırmak için kollarını ve bacaklarını hissedip hissetmediğini (deriyi çimdikleyerek) ve hareketliliğini (hasta/yaralıdan el ve ayaklarını oynatmasını isteyerek) araştırın.
ÖNEMLİ : Söz edilenlerin yanı sıra kişinin örneğin şeker hastası, herhangi bir maddeye karşı alerjik ya da kanama hastası olduğunu, bir ilaç tedavisi gördüğünü ya da organlarını bağışladığını gösteren bilgilendirici bir kart, bilezik ya da kolye gibi bir tıbbi uyarı taşıyıp taşımadığını anlamak için araştırmak uygun olacaktır (Şekil 2.3). 3- TEMEL YAŞAM DESTEĞİ (CANLANDIRMA)
İnsan vücudu ve özellikle beyin yaşamak için mutlaka oksijene ve besinlere gereksinim duyar. Besin maddelerinin aksine oksijen depolanamaz, bu nedenle solunum yoluyla sürekli hava almamız gerekir Akciğerlere ulaşan oksijen, kalbin vurulan sayesinde dokulara oksijeni taşıyan kana geçer. Bu nedenle, solunum ve kan dolaşımı iki yaşamsal işlevdir. Bu işlevlerin etkilenmesi ya da durması, yasamın devamı açısından acil bir sorun oluşturur. Beyin hücreleri oksijen almadan 3-5 dakika dayanabilir. Dolayısıyla, beyin hücrelerinde geriye dönüsü olmayan bir hasar gelişmeden önce bu süre içinde solunumun ve kan dolaşımının düzeltilmesi gerekir. Solunumun durmasına yol açan nedenler çok çeşitlidir, havasızlıktan boğulma, boğulma, soluk borusunun tıkanması, elektrik şoku, ilaçlarda dozaşımı, zehirli madde solunması gibi durumlar sonucunda solunum duracaktır (Şekil 3.1). Solunumun durduğu andan itibaren kalp birkaç dakika (2-5 dakika) daha atmaya devam eder. Bu süre sonunda solunum yeniden başlarnamışsa (yapay olarak ya da kendiliğinden), kalp de oksijen eksikliğinden etkilenerek duracaktır. Kalp krizi, elektrik şoku gibi bazı durumlarda önce kalp durur, ancak ardından hemen (15-30 saniye sonra) solunum da durur. Tüm bunlar göz önüne alındığında, bilinçsiz bir kişinin soluk alıp almadığının nasıl anlaşılacağı ve solunumun ya da kalbin durduğu durumlarda ne yapılacağını bilmek önemlidir. 
YAPILMASI GEREKENLER : Önceki bölümde gördüğümüz gibi, bir hasta/yaralıyı incelerken yaşam için tehdit oluşturabilecek durumların belirlenmesi önceliklidir. Yani bilinç durumu, solunum ve kan dolaşımı değerlendirilmelidir.
İlk değerlendirmeyi yaparken "Temel Yaşam Desteğinin ABC'si" olarak adlandırılan aşamaları sırasıyla izlemek gerekir. BİLİNÇ DURUMUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ SOLUNUM YOLUNUN AÇILMASI (A) SOLUNUMUN DEĞERLENDİRİLMESİ (B) DOLAŞIMIN DEĞERLENDİRİLMESİ (C)
BİLİNÇ DURUMUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ: Hasta/yaralının bilinçli durumunu anlamak için onunla konuşun, yumuşak bir şekilde omuzlarından sarsın ya da hafifçe çimdikleyin (Sekil 3.2): Eğer hasta/yaralı uyarılarımıza yanıt verirse (konuşursa, yakınırsa, inlerse ya da kıpırdarsa). Ne olduğunu sorun, kanama ve/veya sok belirtilerini arayın ve olası yaralan belirlemek için ikinci değerlendirmeyi gerçekleştirir. Eğer herhangi bir yanıt vermiyorsa bilinçsiz demektir. Bu durumda yardım istemek ve hızla, solunuma, dolaşıma bakmak gerekir. Solunumu ve nabzı varsa güvenli yan pozisyon verilmelidir.
ÖNEMLİ
Eğer yalnızsanız, yardım istemek için hasta/yaralı hiç bir zaman tek başına bırakmayın, yaklaşan ilk kişiden yardım getirmesini isteyin.
SOLUNUM YOLUNUN AÇILMASI (A) Bilinçsiz bir hasta/yaralı, özellikle ağzı yukarıya gelecek şekilde sırtüstü yatıyorsa, dil gevşeyip aşağı düşebilir ve akciğerlere hava girişini zorlaştırabilir ya da engelleyebilir. Ya da hasta/yaralının ağzında tıkanmaya neden olan yabancı cisim yiyecek v.b. olabilir bu nedenle ağız İçi kontrol edilerek temizlenmelidir (Şekil 3.3a). Daha sonra, bilinçsiz bir kişinin nefes alıp almadığını görmek İçin bir elimizle başını arka/a doğru yatırırız böylece dili yukarıya doğru çekilerek hava girişine izin veririz (Şekil 3.3b).
Bu, başı arkaya doğru yatırma manevrası "hava yolunun açılması" olarak adlandırılır.
SOLUNUMUN DEĞERLENDİRİLMESİ (B) Hava yolunun açıklığını koruyarak, hasta/yaralının nefes alıp almadığını kontrol edin, göğsünün inip kalkıyor mu bakın, soluğunu dinleyin ve ağzı, burnundan hava çıkıp çıkmadığını hissetmeye çalışın (Bak, dinle, hisset) (Şekil 3.6). 
Eğer hasta/yaralı nefes alıyorsa, güvenli yan pozisyon vermek gerekir. Bu pozisyon, dilin hava yolunu tıkamasını önlemeye yöneliktir. Salgılar ya da kusmuk bu pozisyonda ağızdan çıkabilir ve hava yolunun ağızda biriken salgılarla tıkanması önlenir {Şekil 3.7 - 3.10} 
Eğer hasta/yaralının nefes almıyorsa, akciğerlerin oksijenleşmesini sağlamak amacıyla hemen "ağızdan ağıza solunum" yöntemiyle yapay (suni) solunuma başlamak gerekir. Ağızdan ağıza solunum etkilidir, çünkü her soluk alıp vermede akciğerlerimizden çıkan hava, solunumu durmuş bir kişiye yetecek kadar oksijen içerir {yaklaşık % 16, soluduğumuz havadaki oksijen oranı ise % 21'dir). 
AĞIZDAN BURUNA SOLUNUM TEKNİĞİ Eğer ağzınızı h asta/y aralının ağzının çevresine sıkıca yerleştirmekte zorlanıyorsanız ya da ağızdan agıza solunumu zorlaştıracak yaralar bulunuyorsa, "ağızdan buruna" yöntemiyle yapay solunum uygulanabilir.
Bu tekniğin uygulama aşamaları "ağızdan ağıza" solunum yöntemiyle aynıdır, yalnız burada hasta/yaralının ağzını kapatır ve havayı burnundan üfleriz (Şekil 3.14b). 
ÖNEMLİ:
• Eğer hasta/yaralının göğsü kalkmıyorsa (üflediğinizde havanın girmekte zorlandığını hissedebilirsiniz), başının iyice arkaya yatırılmış olup olmadığını ve burnu doğru bir şekilde sıkıp sıkmadığınızı kontrol edin ve ağzınızı hasta/yaralının ağzını iyice kapatacak şekilde yerleştirerek tekrar deneyin. * Tüm bunlara rağmen hala hava girmiyorsa, muhtemelen hava yolunu tıkayarak havanın geçişini engelleyen bir yabancı cisim vardır. Bu durumda hava yolunu açmak için "Heimlich manevrasını" uygulayın.
DOLAŞIMIN DEĞERLENDİRİLMESİ (C) Bu bölümün başında gördüğümüz gibi, solunum ve kan dolaşımı büyük Ölçüde bağlantılıdır. Bu nedenle, bir kişinin dolaşımı durmuşsa, kalbinin atıp atmadığına bakmamız gerekir ve bu değerlendirmeyi "şahdamar nabzı'na bakarak yaparız. Şahdamar nabzını aramak için, hasta/yaralının gırtlak çıkıntısından birkaç santimetre yukarıya, yana doğru 3 parmağımızı kaydırıp burada şahdamarın vurularını hissederiz, bunun için parmaklarımızı 5 saniye burada tutmamız gerekir • Eğer hasta/yaralının şahdamarı nabzı alınmıyorsa, bu kalbinin durdurduğu anlamına gelir ve "dış kalp masajı" yapmaya başlanmalıdır. Bu teknik, kalbin omurga ve göğüs kemiği arasında bastırılarak kanın pompalanmasını sağlamak amacıyla göğüs kemiğinin alt kısmına ritmik bîr basınç uygulanmasından oluşur. Basınç her gevşediğinde, kalp kanla dolar ve bu şekilde dolaşımı yapay olarak sürdürmek mümkün olur (Şekil 3.15). 
ÖNEMLİ: Ağızdan ağıza yapay solunum tekniği gibi harici kalp mesajının da, yetkin eğiticilerin gözetiminde bu amaçla hazırlanmış mankenler üzerinde çalışılması gerekir. Bu teknikleri hiçbir zaman normal koşullarda insanlar üzerinde denemeye kalkışmayın, zarar verici olabilir.
Dış kalp masajını gerçekleştirmek için önce göğüs kemiği üzerinde doğru basınç noktasını saptamak gerekir, bunun için:
DIŞ KALP MASAJI TEKNİĞİ:
1-Omuzlarınız tam hasta/yaralının göğüs kemiği hizasında ve kollarınız dik olacak şekilde kendinizi dik tutun. 4-5 santim bastıracak şekilde (Yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3 kadar) dirseklerinizi kırmadan sert bir bası uygulayın ve ellerinizi kaldırmadan basıncı gevşetin. 15 kez basınç uygulayın ve ritmi tutturmak İçin "bir ve İki ve üç ve" diyerek sayın (Şekil 3.19). 
2-15 kez basınç uyguladıktan sonra hasta/yaralının başına geçin ve başını arkaya doğru yatırarak "ağızdan ağıza" iki solunum uygulayın (Şekil 3.20). 
3- Ağızdan ağıza iki solunumun ardından 15 kalp masajı daha uygulayın ve uygulamayı böylece sürdürün (Şekil 3.21). Hasta/yaralının nabzının atıp atmadığını görmek için her 4 siklüsta bir (bir sîklüs = 2 solunum + 15 kalp masajı) kontrol edin. 4- Hasta/yaralının nabzı yeniden alınmaya başladığında yapay solunuma ile devam edin.
5- Kendiliğinden solunum başladığında, hasta/yaralının yan güvenli pozisyona getirin. 4- SOLUNUM YOLLARI TIKANMASI
Büyük olasılıkla hepimiz bir tıkarına olayı görmüş ya da yaşamışızdır. Yetişkinlerde soluk borusunun en sık rastlanan tıkanma nedeni yemektir, 1 ve 3 yaş arasındaki küçük çocuklarda ayrıca bozuk para, düğme, bilye, küçük oyuncak parçalan, çengelli iğne vb. gibi cisimler de soluk borusuna kaçabilir. Olguların çoğunda vücudun hemen verdiği savunma yanıtı öksürüktür. Bu yolla, yabancı çişimi dışarı doğru sürüklemek amacıyla hava şiddetle dışarı verilir. Ancak, bazen cisim boyutları nedeniyle boğazda sıkışır kalır. Bu durumda hasta/yaralı öksüremez, konuşamaz ve en kötüsü nefes alamaz. Bu korkutucu bir durumdur, tıkanan kişi İçgüdüsel olarak elini boğazına götürür. Bu durum tam tıkanma olduğunu gösterir (Şekil 4.1). 
Bir tıkanma olayında iki durumda karşılaşabiliriz: A. Solunum yollarının kısmen tıkanması:
Kişi öksürebilir, zorlukla olmakla birlikte konuşabilir ve nefes alabilir. Bu durumda onu kuvvetle öksürmeye teşvik edin, öksürük solunum yolunu tıkayan bir yabancı cismi dışarı atmak için yararlanabileceğimiz en etkili yoldur. DİKKAT: Soluk borusu tıkanmış olan ve öksüren bir yetişkinin sırtına asla vurmayın, yabancı cisim daha derine kayabilir, durumu kötüleştirebilir. Öksürmesini sağlayın! (Şekil 4.2).
B. Solunum yollarının tam tıkanması : Bu durumda, kişi ellerini boğazına götürecektir, yüzü ve dudakları moraracak ve eğer tıkanma hızla giderilmezse, akciğerlerde beynin canlılığını korumak için gereksinim duyduğu oksijen alınamayacak ve kişi bilincini yitirecektir (Şekil 4.1).
Hemen "Heimleich manevrası"na başvururuz. Bu manevranın amacı diyaframın kuvvetle kasılarak akciğerleri sıkıştırmasıdır. Böylece akciğerlerde kalan artık hava dışarı çıkarken yabancı cisim de yukarı doğru itilecektir. HEIMLICH MANEVRASINI UYGULAMA TEKNİĞİ (BİLİNCİ YERİNDE KİŞİLERDE):
1- Oturan ya da ayakta duran hastanın arkasına geçerek onu kucaklarız ve ellerimizden birini yumruk yaparak (başparmak içe gelecek şekilde) göbeğin üzerinde mide hizasına yerleştiririz, diğer elimizi de yumruğumuzun üzerine koyarız (Şekil 4.3). 2- Bu durumda iken içe kendimize ve aynı anda yukarı doğru bastırırız, sert hareketlerle cisim hasta/yanlının ağzından çıkıncaya kadar 5-7 kez tekrarlarız.
Ağızdan ağıza yöntemiyle yapay solunumdan söz ederken bilinçsiz ve soluk almayan bir hasta/yaralıya hava vermeye kalkıştığımızda havanın akciğerlerine girmeyebileceğini görmüştük. Eğer hasta/yaralıya baş çene pozisyonu verildiği halde hava girmiyorsa, solunum yollarında tam bir tıkanma düşünmemiz gerekir. Bu durumda, Heimlich manevrasını hasta/yaralı yerde yatarken gerçekleştiririz (bilinçsiz olan hastanın ağırlığını taşırken aynı anda manevrayı gerçekleştirmek zorunda kalmayız).
BİLİNÇSİZ BÎR KİŞİDE HEIMLICH MANEVRASININ UYGULANMASI: 1- Hastanın başını yana eğeriz ve ata biner gibi özerine yerleşiriz (Şekil 4.4). 2- Bir elimizi yumruk yaparak göğüs kemiğinin ucu ve göbek arasına yerleştiririz, kollarımızı gergin tutarak diğer elimizi de yumruğumuzun üzerine koyarız. 3- Yabancı cismi çıkarmayı başarana kadar kuvvetli bir şekilde bastırma hareketlerini sürdürürüz. Eğer çıktığını görmezsek, 5-7 basıda bir yabancı cismin orada olup olmadığına bakmak için hastanın ağzım kontrol ederiz. 
Heımlich manevrası şişman kişilerde etkili değildir ve gebelerde bebeğe zarar verebilir. Bu durumlarda, h asta/yararı l inin durumuna göre göğüs kemiğinin alt yarısına bastırırız. Tam tıkanma durumunda yeni doğanda ve 1 yaşından küçük bebeklerde de önerilmez ( iç organ lezyonlarına yol açabilir). Bu gibi durumlarda, bebeği dizlerimizin üzerinde yüzü koyun yatırırız ve sırtına, kürek kemiklerinin arasına avuç içi ile güçlü bîr şekilde dört kez vururuz. Gereken durumlarda, yabancı çişimi çıkarmayı başarana kadar vuruşları tekrarlarız. Bu yöntemi, beş vuruşta bir iki göğüs basısı uygulamasıyla birleştirebiliriz (Şekil 4.5).
TIKANMAYI ÖNLEMEK İÇİN ÖNERİLER: Yemeğinizi küçük lokmalar halinde çiğneyerek yiyin Ağzınızda yiyecek varken konuşmamaya çalışın Küçük cisimleri ya da küçük parçalara ayrılabilen oyuncakları çocukların erişebileceği yerde bırakmayın Bebekleri her emzirmeden sonra dik tutarak gazının çıkmasını sağlayın 6- YARALAR, KESİKLER VE SIYRIKLAR
Derinin bütünlüğü bozulduğunda, bir yaralanmadan söz edilir, bu bir darbe, düşme, bir kesik vb. sonucu olabilir. Derinin bütünlüğünün bozulmasıyla koru/ucu engel İşlevi yitirilir ve mikroplar için bir giriş kapısı oluşur. Mikroplar bu yolla vücuda girerek enfeksiyon tehlikesi oluşturabilirler. Bir yaralanma olduğunda, vücut kendini onarmaya çalışır, nedbe oluşumu ile deri bütünlüğünü yeniden kazanır. Olağan bir durumu gözümüzün önüne getirelim, evin küçüğü dizinde bir yara ile eve geldi ve bisikletten düştüğünü söyledi (Şekil 6.1).
Yaraya "ilk yardım" için bir dizi aşamayı izlememiz gerekir : 1- Öncelikle, kullanacağımız malzemeyi hazırlamalı ve el altında bulundurmalıyız. Gazlı bez, su, plasterler, makas vb. 2- Yarayı temizlemeden Önce ellerimizi su ve sabunla yıkamalı, daha sonra alkolle ovmalıyız. Böylece, yaraya dokunduğumuzda mikrop bulaştırmaktan kaçınmış oluruz (Şekil 6.2). 3- Eğer yara biraz kanıyorsa, bir süre kanın sızmasına izin veririz. Eğer oldukça fazla kanıyorsa, kanamanın durmasına yardımcı olmak için doğrudan yaranın üzerine bastırırız (Şekil 5.3)
4-Kirli yaralan bolca sabunlu su dökerek yıkarız, böylece yaradan mikropları uzaklaştırın iş olunur (Şekil 6.3). 5- Yarada küçük yabancı cisimler (toprak, küçük taş parçalan, cam vb) bulunup bulunmadığına bakarız. Bunlar gevşek bir şekilde ise dikkatle gazlı bez yardımıyla uzaklaştırırız. Buna karşılık, yaranın içine saplan misi arsa, çıkarmaya çalışmayız (bir damara girmiş ve saplanmış bir cam parçası bir tıpa işlevi görerek kanın akmasını önleyecektir. Bunu çıkardığımız takdirde başka zarar verebiliriz). 6- Daha sonra yarayı kirletmemek için merkezden çevreye doğru gazlı bez ile sileriz (Şekil 6.4). 7-Yara üzerine her hangi bir ilaç yada pomad sürmeyiz. 8- Normal olarak, yarayı kapatmadan havayla temasını sağlarız. Ancak, yarayla oynama eğiliminde olan küçük çocuklarda, yaranın yapışkanlı pansumanlarla (plasterler) ya da bir bandajla kapatılması önerilir. 
9- Eğer yarayı kapatırsak, enfeksiyonu (yaranın kızarması, şişmesi, ağrı ve iltihap) önlemek için pansumanı 24/48 saatte bir yenilemeliyiz. Gazlı bezi yaranın üzerinden kaldırmaya çalışırken yapışmış olduğunu görürsek, ılık suyla ıslatmalıyız.genellikle kirli ortamlarda oluşan yara mevcut olan bir tehlike, ölüme yol tanoz tehlikesidir. Çocuklar okul cağlarında ve yaş) standart bir aşılama çizelgesine uygun olarak aşılanır, 5 yılda bir aşının tekrarlanması gerekir (rapel). Her yaralanmada, bir kuşku varsa doktora baş vurulması önerilir.
11- Bir yaraya birkaç dikiş (sütür) atılması gerekiyorsa (genellikle yara ne kadar büyükse, dikiş gereksinimi o kadar fazla olacaktır) ya da çok kirli, kötü ya da düzensiz bir görüntüsü varsa, çok fazla dokunmadan temiz pansuman malzemeleri ile kapatır ve tespit ederiz, uygun koşullarda bakım yapılması için bir sağlık kuruluşuna başvururuz. YARALARDA HİÇBİR ZAMAN KULLANILMAMASI GEREKEN MALZEMELER : • Pamuk, kağıt mendil ya da peçete, lif bırakır ve kolayca dağılırlar, yaraların etrafına yapışarak infeksiyon tehlikesi doğururlar. • Alkol, iyot vb. güçlü dezenfektanlar yarayı yakarlar. • Antibiyotik içeren merhemler ya da tozlar, pudralar, hastanın bunlara karşı alerjisi olabilir ve yara iyileşmesini geciktirebilir. 
UNUTMAYIN: Yaralanmalarda göz önüne alınması gereken bir tehlike, sıcak iklimlerde toprakta, hayvan dışkılarında, hatta bazen insan dışkısında bile bulunabilen tetanoz mikrobunun bulaşmasıdır. Bu nedenle, koruyucu aşılama özellikle önem taşımaktadır. 7- YANIKLAR
Günlük yaşantımızda, farkında olmadan, sıklıkla bir yanık nedeni olan değişik ısı kaynaklarıyla karşı karşıya bulunuyoruz. Birkaç örnek verelim:
Elektrik ya da yakıcı nitelikli kimyasal ürünler (evde kullanılan temizlik ürünlerinin çoğu) de yanıklara yol açabilir (Şekil 7.1).
Bir yanık oluştuğunda aşağıdaki bulgu ve belirtilerden bazılarını gözlemleyebiliriz:
UNUTMAYIN: Yüksek gerilim hatlarındaki elektrik evdeki elektrikten çok daha güçlüdür. Eğer hasta/yaralı söz edilen bu kablolar ile temas halindeyse, yalıtkan bir çişimle bile dokunmayın. Hasta/yaralıyı kurtarmak için elektriği kesmelerini sağlamak amacıyla elektrik şirketine haber verin.
1- Her şeyden önce yanığa yol açan ısı kaynağını uzaklaştırmak gerekir ("kaza yerinin emniyeti") ütünün fişi çekilmeli ve dik konuma getirilmeli, eğer ateş aldıysa tava kapatılmalı vb. (bunlar yapılmazsa yangın çıkabilir) (Şekil 7.2) 
2- Yanan bölgeyi en az 10 dakika akan soğuk suyun altına tutarak yanığı derhal soğutun. Yanan bölgeyi soğuk su dolu bir kaba sokabilir ya da yanığı aralıklı olarak değiştireceğiniz soğuk suya batırılmış kompreslerle örtebilirsiniz (Şekil 7.3).
Böylece, ağrıyı hafifletir ve deri artık ısı kaynağıyla temasta olmamasına rağmen dokular sıcak kalması nedeniyle yanık ilerleyebileceğinden, yanığı soğutarak ilerlemesini önlemiş oluruz.  
Eğer yanık genişse ya da deri bütünlüğünü kaybederse, infeksiyon tehlikesini azaltmak için yanan bölgeyi kapatmak gerekir. Bunun için, her zaman temiz olması koşuluyla havlu, mendil, eşarp, çarşaf vb. gibi malzemelerden yararlanabiliriz. Ayrıca, şişmeyi önlemek için yanar bölgeyi yukarıda tutmak gerekir (Şekil 7.4).
4- Çapı2 cm.den küçük yüzeysel yanıklar dışında bütün yanıklarda tıbbi bakım uygulanması önerilir. 5- Eğer hasta/yaralının giysileri yandıysa, deriye yapışmış olabilecekleri düşünülerek dikkatle çıkarılmalıdır, giysileri kesmek gerekebilir. Buna karşılık, deriyle temas ederek yakmayı sürdürmelerini önlemek amacıyla kimyasal ürünler ya da yakıcı sıvılarla ıslanmış giysileri derhal çıkarmak gerekir (bu, etkilenen bölge akan soğuk suyun altına tutulurken yapılabilir. Bu sırada ellerimizi kimyasal madde ile temastan korumalıyız) (Şekil 7.5). 
6- Giysileri yanmakta olan bir kişiyle karşılaştığınızda, yapılması gereken ilk şey alevleri söndürmektir. Her şeyden önce, hasta/yaralı panikle koşmaya başlamasını önleyin, koşma alevleri canlandırır. Hasta/yaralı yerde tutarak giysilerini bir battaniye, halı, büyük bir havlu, ceket ya da elinizin altında olan büyük ve ağır herhangi bir giyim eşyası ile örtün (önce ıslatılırsa daha iyi olur) (Şekil 7.6). Hiç bir şey yoksa, hasta/yaralı yerde yuvarlanmasını sağlayın . 
UNUTMAYIN:
Sıklıkla rastlanan bir durum gözlerde bazı (ev) temizlik maddelerinin, yol açtığı kimyasal yanıklardır (kostik yanıklar).
Bu durumlarda yapılması gereken, etkilenen gözü, yakıcı maddeyi akıtmak için hafif bir şekilde akan suyun altında en az 10 dakika süreyle tutmaktır. Bu sırada, etkilenen göz sağlam gözün altında olacak şekilde durulmalıdır (Şekil 7.7). Daha sonra, etkilenen göz bir gazlı bezle kapatılmalı ve mümkün olduğu kadar çabuk bir sağlık kuruluşuna (göz kliniği olan) başvurulmalıdır. 
ÖNEMLİ:
Yüklə 4,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|
