Ilm-fan va ta’lim

 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. Sh. Mirziyoyev. Yangi O’zbekiston demokratik o’zgarishlar, keng imkonyatlar 
va amaliy ishlar mamlakatiga aylanmoqda. – T.: O’qituvchi MU MCHJ, 2021. 11 b. 
2. A.Sog’uniy va H.Karamatov. Temur tuzuklari. – T.: Yangiyul Poligraph 
Service, 2018. 9-10 b. 

---

“Ilm-fan va ta’lim” ilmiy jurnali
2181-4325 
| 
https://ilmfanvatalim.uz/
 
| 
№ 6
~ 127 ~ 
3. Turg’un Abdulhaq o’g’li Fayziyev. Temuriy malikalar. – T.: O’zbekiston, 
2009. 

---

“Ilm-fan va ta’lim” ilmiy jurnali
2181-4325 
| 
https://ilmfanvatalim.uz/
 
| 
№ 6
~ 128 ~ 
PEDAGOGIK PSIXOLOGIYANI MAZMUN MOHIYATI VA TA’LIMDAGI 
AHAMIYATI 
 
G’anixo’jayeva Guliruxsor Xakimjonovna 
Namangan viloyati Yangiqo’rg’on tumani
27-maktab amaliyotchi psixologi 
Annotatsiya:
Ushbu maqolada ta’lim samaradorligini oshirishda psixologik 
bilimlarning o’rni va ahamiyati borasidagi fikrlar keltirilgan. 
Kalit so’zlar:
psixologiya, ta’limiy jarayon, ta’lim samaradorligi, takt, psixologik 
ta’sir, pedagogik jarayonlar, bilimlar pedagogik psixologiya. 
Har bir ota-ona farzandining baxti kelajagi ertangi kunini o’ylab hamisha yaxshi 
tilaklar, orzu intilishlar va maqsadlar bilan yashaydi. Shunday ekan oilada farzandlarni 
ma’naviy-ma’rifiy,yuksak barkamol etib voyaga yetkazishida kelajakda yaxshi bir 
kasbning egasi bo’lishida barchamiz birdek mas’ulmiz. Aynan shining uchun xam 
hozirgi kunda maktablarda kasbga yo’naltirish ishlari psixologik xizmat soxasining bir 
qismi sifatida ifoda etilmoqda va jadal rivojlanib kelmoqda. Bola tug’ilib, o’sish 
davomida ota-onadan quvvat oladi. Atrof muhit bilan muloqot qila boshlaydi. qachonki 
jamiyatda yoshlarni kasbiy kamolotga to’g’ri yetaklansa shu davlat ravnaqi uchun 
kurashuvchi, xar soxada o’zining bilmli egalari mavjud bo’ladi. Shiddat bilan 
rivojlanayotgan zamon insonlarning bilimli, aql-idrokli bo’lishini va bilimlarni puxta 
egallashi kerakligini talab qilmoqda. Ta’lim muassasalarida olib borilayotgan 
pedagogic jarayonlarning samarali kechishi uchun ta’limning psixologik asoslarini 
bilish muhim ahamiyatga ega. Shu o’rinda pedagogic psixlogiya atamasiga murojaat 
qilamiz. Xo’sh pedagogic psixologiya nima o’zi? 
Pedagogik psixologiya - taʼlim va tarbiya muammolarini tadqiq qiladigan 
psixologiya sohasi. U shaxsning maqsadga muvofiq rivojlanishini, bilish faoliyatining 
va insonda ijtimoiy ijobiy sifatlarni tarbiyalashning psixologik muammolarini 
oʻrganadi. Pedagogik psixologiyaning maqsadi — shart-sharoit va boshqa psixologik 
omillardan kelib chiqqan holda oʻqitishning oqilona rivojlantiruvchi taʼsirini 
kuchaytirish. Pedagogik psixologiya umumiy va bolalar psixologiyasi, shuningdek, 
pedagogika bilan uzviy bogʻliq. Pedagogik psixologiya, asosan, taʼlim psixologiyasi 
va tarbiya psixologiyasiga boʻlinadi. Taʼlim psixologiyasida oʻquv jarayonida xotira, 
tafakkur, nutq, xayol, irodaning roli, shuningdek, oʻquvchilarning individual 
xususiyatlari (temperamenti, harakte-ri, qiziqishlari), oʻquv predmetlarining oʻziga xos 
tomonlari, taʼlim jarayonini boshqarishning psixologik tamoyillari va boshqa 
oʻrganiladi. 

---

“Ilm-fan va ta’lim” ilmiy jurnali
2181-4325 
| 
https://ilmfanvatalim.uz/
 
| 
№ 6
~ 129 ~ 
Hozirgi zamon taʼlim psixologiyasida oʻquvchilarga doimiy yangilanib turadigan 
axborotlarni 
mustaqil 
oʻzlashtirish imkoniyatini beradigan, ilmiy-texnika 
yangiliklaridan orqada qolmaslikni taʼminlaydigan tafakkur sifatlarini oʻrganish 
muhim masaladir. Tarbiya psixologiyasining asosiy vazifasi — maktabdagi tarbiyaviy 
ishlar jarayonida shaxsning shakllanishi masalasini ishlab chiqish. Unda shaxsning 
axloqiy sifatlarining shakllanishiga alohida ahamiyat beriladi. Pedagogik psixologiya 
tadqiqotlari oʻquv materiali mazmunini tanlash, oʻquv dasturlari, darsliklar tuzish, 
taʼlimning har xil bosqichlarida oʻqitish metodlari tizimini tashkil qilishda muhim 
ahamiyatga ega. 
Ta’lim-tarbiyaning shaxsni kamol toptirish ishiga bog`liqligi milliy g`oyani 
shakllantiruvchi, takomillashtiruvchi va uni ommaga yetkazuvchi kuchlarga 
bog`liqdir. Pedagogik - psixologiya fani ham jahon fani taraqqiyoti hamda va uning 
takomillashib borish jarayonini, fanga kirib kelishi kutilgan yangiliklarni yanada aks 
ettiradi, albatta. 
Pedagogik psixologiyaning amaliy vazifasi esa yoshlarni o`zlashtirishning 
psixologik shart-sharoitlari, tarbiyaning psixologik masalalari, bolaga ta’lim-tarbiya 
berishda ularni yoshlik va individual xususiyatlarini hisobga olish, yoshlarda bilim, 
ko`nikma va malakalarini shakllanishi, mustaqil fikrlashga o`rgatish, ilmiy 
tushunchalar hosil qilish, o`z ustida ishlash, o`z-o`zini tarbiyalash, yosh o`qituvchilarni 
psixologik faoliyatga mehr-muhabbatini shakllantirish psixologiya fanining 
yutuqlarini, psixologik bilimlarni keng jamoat-chilik e’tiboriga havola qilinishi, ota-
onalar, tarbiyachi va o`qituv-chilarni bulardan bahramand qilishdan iboratdir. Amaliy 
vazifalar radio va tele ko`rsatuvlarda, jurnallarda, ma’ruza va maxsus ko`rsatuvlar 
orqali chiqish, mahalla, maktab va 
ota-onalar bilan suhbatlashish orqali amalga oshiriladi. Biz shu narsaga 
erishishimiz kerakki, keng jamoatchilik bola ruhiy taraqqiyotiga doyir psixologik 
bilimlardan bahramand bo`lsin. Ana shundagina biz yoshlarga haqiqiy ta’lim-tarbiya 
bera olamiz va uni muvaffaqiyatli amalga oshiramiz. Pedagogik psixologiya o`z 
predmetining mazmuniga qarab umumiy psixologiyada amal qiladigan ko`pgina 
metodlardan foydalanadi. Chunki zarur bo`lgan dalillarni qidirish, ularni sodir bo`lish 
sabablarini aniqlash va isbotlash turli xil metodlar vositasida bajariladi. Qaysi 
metoddan foydalanishdan qa’ti nazar, bu metodlar faqat xususiy ilmiy tadqiqot ishlari 
uchungina emas, balki amaliy ta’limtarbiya maqsadlarida bolani chuqurroq o`rganishni 
tashkil qilish uchun muhimdir. Ta’lim-tarbiya ishlarini to`g`ri tashkil etish uchun 
pedagogik psixologiyada qo`llanadigan tadqiqot metodlari o`quvchilarning individual 
psixologik xususiyatlarini, tarbiyaviy ta’sir ko`rsatishda maqsadga muvofiq va eng 
samarali metodlarni tanlashga asos bo`ladigan o`quvchilar shaxsining o`ziga xosligini 
yaxshi bilish lozim. Pedagogik psixologiyada qo`llanadigan metodlar ham psixologiya 

---

“Ilm-fan va ta’lim” ilmiy jurnali
2181-4325 
| 
https://ilmfanvatalim.uz/
 
| 
№ 6
~ 130 ~ 
fanining tamoyillari va usullariga qo`yilgan talablarga rioya qilishi maqsadga 
muvofiqdir.