Ilmiy rahbar xulosasi

Shaxslararo munosabatlar interpersonal tashxisi
metodikasiningmarkaziy tendensiya kursatkichlari (Ideal-Men)
3.2-jadval

Shkalalar nomi	Urtacha	Standart ogish	N
X,ukmron - liderlik	7.56	2.36	50
Mustakil - ustuvorlik	8.64	2.57	50
Tugri - tgjovuzkor	8.39	1.98	50
Ishonchsizlik - skeptiklik	4.98	1.87	50
Itoatkor - tortinchoklik	6.97	1.74	50
Bogliklik - buysunuvchanlik	5.94	1.58	50
Xdmkorlnk - konvensiallik	12.01	3.25	50
Mas’uliyatli - bagri kenglik	9.35	3.01	50

O’smirlarning Ideal-Meniga taallukli natijalar taxdili esa markaziy tendensiyaning biroz boshkacha manzarasini ochib berdi:
Xumron-liderlik shkalasi urtacha kiymati 8.06, Mustakil - ustuvorlik shkalasi urtacha kiymati - 9.72, Gugri — tajovuzkor shkalasi \'rtacha kiymagi- 7.79, Ishonchsizlik — skeptiklik shkalasi urtacha kiymati- 5.7.3, Iloatkor — tortinchoklik shkalasi urtacha kiymati - 6.85, Bogliklik — buysunuvchanlik shkalas;: urtacha kiymati kursatkichi — 6.62, Xamkorlik — konvensiallik shkalasi urtacha kiymati - 11.83 va Mas’uliyatli - bagri kenglik shkalasi urtacha kiymati esa — 9. Mni tashkil etganini kursatdi.
Mulokot - ikki yoki undan ortik odamlarning uzaro bir - biriga ta’sir etishi. Odamlar urtasida axborot almashini, uzaro ta’sirning yagoыa yulini ishlab chikib uzgalarni idrok kilish va tushunib baxolash xaraktsriga ega.
O’smirlarda mulokotchanlik kobiliyatlarini urganish maksadida ular bilan shaxsning mulokatchanlik va tashkilotchilik kobiliyatlarini urganish metodikasidan foydalanildi. Mazkur metodika kommunikativ va tashkilotchilik urtasidagi bogliklikni urganish imkoniyatlarini oyeradi. Metodika savolnomasi 40 ta bulib, ulardan 20 tasi kommunikativ kobiliyatlarga 20 tasi tashkilotchilik kobiliyatlarini urganishga karatilgan.
Natijalarni kayta ishlash kuyidagicha amalga oshiriladi. Ya’ni tekshiruvchilarni javoblarini dishifrator bilan solinpirio, kommunikativ va tashkilotchilik kobiliyatlariga mos kelgan variant i xisoblab chikiladi. Kommunikativ va tashkilotchilik kobiliyatlarini baxolash koeffisenti kuyidagi formula orkali xisoblab chikiladi.
(Kk)_k tugri kelgan javoblarning soni, x 0,05
(Kt)_k tugri kelgan javoblarning soni x 0,05
Sinaluvchilardan olingan natijalar mikdor va sifati jixati taxlil kilinib, mikdoriy taxlil natijalari jadval va diagrammalarda aks ettirildi.
O’smirlarning gender farklari natijalarning jadval kurinishi:

					jadval
Sinaluvchilar	Past	O’rta past	O’rta	yuqori	juda yuqori
Usmir ugil	16%	28 %	27 %	23 %	15%
U s mir kiz	20%	22% -	31 %	12 %	15 %

3.3-jadval
O’smirlarning gender farklari natijalarning jadval kurinishi:
3.3-jadval

Jadval natijalariga asoslanib quyidagicha sifat tahlil amalga oshirildi, ya’ni sinaluvchilarning 16 % va 20% ida natijalar past ko’rsatkichga ega ekailigi bilan belgilanib, ularda kommunikativ va tashkilotchilik qobiliyatlari past darajada ekanligi bilan beliganadi. Ularda muloqotga kirishishga nisbatan tortinchoqlik ko’shilmaslik kabi sifatlari ko’zga tashlanadi. Shuningdek, sinaluvchnlarda atrofdagilarni uyushtira olish, jamoani jipslashtirish holatlari kuzatilmadi.

O’rtadan past ko’rsatkich o’smir qiz sinaluvchnlarda ustunligi bilan harakaterlanadi, ya’ni qizlarda 22 va o’smir o’g’illarda 28 % ni tashkil qiladi. Bu sinaluvchilarda kommunikativ va tashkilotchilik qobiliyatlari o’rtadan past darajani tashkil qiladi. Ular muloqotga intilishmaydi, ya’ni guruhda o’zini yigitkin tuta olmaydi, vaqtni yolgiz o’tkazishni ma’qul ko’radi, o’zlarini tanishuvlarini chegaralab qo’yadi, odamlar bilan muloqot o’rnatishga va auditoriya oldida gapirishga qiynaladi, o’z fikrinn ximoya qila olmaydi, kun ishlarda mustaqil qaror qabul qilishda, o’zini chetga tortishni afzal ko’radi. Sinaluvchilar orasida o’rtacha ko’rsatkich 31 % va 27 % ni tashkil qiladi. Unga ko’ra kommunikativ va tashkilotchilik qobnliyatlari o’rta darajani tashkil kiladi. Ular odamlar bilan muloqot o’rnatishga intiladi. o’zlarin tanishlarini sonini chegaralamaydi, uz fikrini ximoya kila oladi. Ishlarini rejalaydi, lekin kobiliyatlarini yukori turgunlik bilan ta’riflaydi. Ular malakalarini maksadida uz ustilarida ishlashlari, nutk boyliklarini to’ldirib borishlari lozim. Shuningdek ulardagi tashkilotchilik qobiliyatlarini o’stirish uchun shaxs sifatlarini tarbiyalab borishlari kerak.
Ayniksa, sinaluvchilar orasida kommunikativ va tashkilotchilik qobiliyatlari 23 % va 12 % da yukori darajada ekanligi aniqlandi. Unga kura, ular yangi vaziyatlarda o’zini yo’qotmaydi, atrofdagilar bilan juda tez chiqishadi, tanishuvlar doirasini har doim kengaytirishga intilishadi, jamoat ishlari bilan shug’ullanadi, yakinlari va do’stlariga yordam beradi. Jamoa tadbirlarini tashkil qilishda qatnashadi, og’ir vaziyatda mustaqil qaror qabul qila oladi. Ular uchun biror narsani qilishda aytish xam, majburlash xam, shart emas, balki bunga ular o’z intiqlari, intilishlari bilan yondashishga harakat qiladilar.
Juda yukori ko’rsatkich, o’smir qizlar guruhida ustunligi bilan harakaterlanadi. Ayniqsa, bu o’smir o’g’illarda juda past, ya’ni 15 % va 5 % ko’rsatkichni tashkil qiladi. Ular muloqot va tashkiliy faoliyatga katta extiyojni his etishadi. Shunga faol intilishadi, og’ir vaziyatlarda tez yo’l topa olishadi. Yangi jamoda o’zini yigitkin tutishadi. Tashabbuskor muhim ishda yoki murakkab vaziyatda mustaqil qaror qabul qilishni afzal ko’radi, o’z fikrini himoya qila olishadi, do’stlari ularning fikrlari bilan ish tutishlariga intiladi. Tanish jamoaga jonlanish kirgiza olishadi. Xar xil o’yinlarni yaxshi ko’rishadi. O’zlarining kommunikativ va tashkilotchilik faoliyatlarini qoniqtiradigan ishlarini izlab yurishadi.
Metodika natijalardan ko’rinadiki, shaxsda muloqotchanlikni rivojlanishi ulardagi tashkilotchilik qobiliyatlarining shakllanganlik darajasi bilan bog’liqdir. Muloqotchanlik kuchli bo’lgan insonlarda tashkilotchilik qobiliyatlar ham ustivor ahamiyatga egaligi bilan belgilanadi.
Insonl arda tashabbuskorlik va muoqatchanlik yuqori yoki past darajada rivojlangan bo’ladi. Nima uchun ayni bir jamiyatning o’zida shunday sezilarli farqlar yuzaga keladi? Bu savolga javob berish uchun biz o’z nzlanishimizda Dj. Rotterning nazorat lokusini aniqlash metodikasiga murojaat qildik.
Dastlab, nazorat lokusini aniqlash harakati 60-yillarda AKShda Dj. Rotter tomonidan amalga oshirilgan. U ikkita xolatga asoslanadi. Birinchidan, odamlar o’zlari uchun axamiyatga ega bo’lgan hodisalarni qanday qilib va qayerda lokalizasiya qilishiga qarab bir-birlaridan farqlanadilar. Lokalizasiyaning ikkita polyar turi mavjud. Birinchi xolatda, inson o’zi bilan sodir bo’lgan hodisalar tashki kuchlar — boshqa odamlarning holatlari va x.k. lar natijasi deb qabul qilinadi. Ikkinchi holatda ahamiyatli xolatlarni o’zining shaxsiy faoliyati natijasi sifatida tahlil qiladi.
Ikkinchidan, nazorat lokusi shaxs uchun harakterlidir, u o’zi to’qnash keladigan istalgan turdagi vaziyatlar va hodisalarga nisbatan universaldir. Nazoratning bu turi shaxs xulkini harakterlaydi, bu teng ulushda ijtimoiy hayotning turli sohalariga taalluqlidir: muvaffaqqiyatsizlik hollarida ham, yutuqlar soxasida xam.
Ekstremal vaziyatlar shaxs xulki va xususiyatlarinnng turli shakllari bilan eksternallik o’rtasida aloqa o’rnatdi. Internallar, eksternallardan farkli o’laroq, boshqalarning ta’siriga kam bo’ysunadilar, qarshiliq bildiradilar, o’zlari ustidan hukmronlikni sezsalar, ular eksternallarga nisbatan o’z erkinliklarini yo’qotishga qarshi kuchlirok kurashadilar. Internallar nazorat ostida ishlagandan ko’ra yakka tarzda ishlasalar ko’prok samara beradilar. Eksternallar uchun esa buning aksi xarakterlidir.
Internallar va eksternallar turli ijtimoiy holatlarni tasniflash uslublari, ma’lumotlarni olish usullari za ularni uzatish mexanizmlari
bo’yicha. farq qiladilar. Internallar faolrok tarzda ma’lumot qidiradilar va odatda eksternallarga nisbatan vaziyat to’g’risida ko’proq ma’lumotga ega bo’ladilar.
Biror vaziyatda internallar ushbu vaziyatda ishtirok etayotgap shaxslarga javobgarlikii topshiradilar. Internallar ko’p hollarda eksternallarga nisbatan vaziyatni oldini olabiladilar.
Shaxslararo munosabatlar bilan internallik va eksternallikni bog’lovchi izlanishlar shuni ko’rsatadiki, internallar ko’pincha mashxur, ochik ko’ngil, o’ziga ishongan va sabrlidirlar. Internallarda eksternallarga qaraganda o’z salomatligiga faolrok pozisiya mavjud: ular o’zlarining holatlari to’g’risida ko’prok ma’lumotlarga egalar, o’zlarining salomashigi to’g’risida ko’prok qayg’uradilar, profilaktik yordamga ko’proq murojaat qiladilar.
SND (Subyektiv nazorat darajasi) so’rovnomasi ko’rsatkichlari faoliyatni boshqarish tizimining iyerarxik tuzilmasi tamoyiliga muvofiq ravishda tashkil qilinganki, individual SNDning umumlashgan, faoliyati ning shaxsiy vaziyatlariga invariant bo’lgan ko’rsatkichini, umumlashganlikning o’rta darajasining ikki ko’rsatkichi va bir qancha vaziyat ko’rsatkichlarini o’z ichiga oladi.



Subyektiv nazorat darajalari natijalari.

3.4-Jadval №	Shkala	Internallik kursatkichi	Urta axamiyat	Standart ogish		Eksternallik kursatkichi
1	Umumiy tasnif	78-55	42,4	24,3		34-1 1
2	Yutuklar soxasi	32-21	.19,2	8,2		12-3