Ilmiy tadqiqot metodologiyasi

Ratsionalizm tushunchasi

Falsafadagi ratsionalizm, avvalambor, metodlar to'plamidir. Ba'zi mutafakkirlarning pozitsiyalariga ko'ra, mavjud bo'lgan dunyo tartibini anglash orqali faqatgina oqilona. Ratsionalizm har qanday muayyan falsafiy oqimning xususiyati emas. Aksincha, bu ko'plab ilmiy sohalarga kirib borishi mumkin bo'lgan haqiqatni bilishning o'ziga xos usuli.

Ratsionalizmning mohiyati sodda va yaxlit, ammo u ba'zi mutafakkirlarning talqiniga qarab farq qilishi mumkin. Masalan, ba'zi faylasuflar aqlning idrokdagi o'rni to'g'risida mo''tadil qarashlarga ega. Aql-idrok, ularning fikriga ko'ra, haqiqatni anglashning asosiy, ammo yagona vositasidir. Biroq, radikal tushunchalar ham mavjud. Bunday holda, aql bilimning mumkin bo'lgan yagona manbai sifatida tan olinadi.

Tajriba rejasining turlari.

Tayyorlash bosqichi yoki masalani qo’yish. Bu ishni bajarmay turib tajribani rejalashtirish qiyin. Klassik reja yoki ketma-ket tuzilgan reja. Bu reja uz navbatida bir omilli va ko’p omilli tajribalarga bo’linadi. Klassik bir omilli reja asosida omillarning pastki va yuqori qiymati aniqlanadi keyin ketma ket pastdan yuqoriga qarab ketgan faktlar aniqlanadi. Bu reja namunalarni sinashida qo’llansa maqsadga muvofiq bo’ladi.

Tajriba rejasi.

№	Bosqichlar	Tajribani bosqichlarini asosiy qismlari
1	masalani qo’yish	1.Tajribani maqsadini ishlab chiqish 2.Bog’langan o’zgarishlarni aniqlash 3.Bog’langan omillarni tanlab olish 4.Ko’rsatkichlarni fiksasiyalash 5.Omillarni aniqlash
2	Rejalashtirish	1.Tajribani sonini aniqlash 2.Tajriba rejasini turini aniqlash 3.Tajriba rejasini tuzish 4.Tajribani kalendar rejasi
3	Tajribani olib borish	1.Bu bosqichni hajmi
4	Natijalarni tahlili	1.Tanlab olingan tajriba ma’lumotlarini sistemalashtirish 2.Tajriba ma’lumotlarini ishlab chiqish. (statistik, analitik, grafik) 3.Gipotezani tekshirish uchun statistikani keltirish 4.Tajriba natijalarining interpretasiyasi 5.Xulosalar va takliflar.