Imkoniyatlari

ǀ
ISSUE 5 
ǀ
2022 
ISSN: 2181-1601
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
  
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 221
anglamasdan turib mamlakat iqtisodiy geografiyasini o’rganish mumkin emas. Zero, har 
qanday davlatning iqtisodiy salohiyati va xavfsizligi uni tashkil qilgan mintaqalar birligi 
bilan ifodalanadi; m intaqalar, ichki hududlarsiz “mamlakat” mavhum tushuncha bo‘lib 
qolaveradi. Bundan tashqari, mamlakat iqtisodiy geografiyasini faqat xo‘jalik tarmoqlari 
orqali, “yoppasiga”, umuman yoki “o‘rtacha” o'rganib bo‘lmaydi. Nazariy va asosiy 
jihatdan iqtisodiy rayonlar har qanday davlatning mintaqaviy siyosatini olib borishda 
zarur. Sababi, davlat o‘zining barcha ichki qismlariga, ularning imkoniyat va ehtiyojlari, 
muammolaridan kelib chiqqan holda “muomala” qiladi.[3]
Bozor iqtisodiyotiga o’tish davrida davlatning mintaqaviy siyosati maxsus 
vositalar (byudjet-kredit, soliq, investitsiya mexanizmlari) yordamida ishlab chiqarish 
kuchlarini hududiy jihatdan tartibga solib, boshqarib boradi. Hududiy ishlab chiqarish 
majmualari. Iqtisodiy geografiyadagi bu tushuncha ham uning tub mohiyatini 
belgilaydi. O‘z nomidan ma'lum bo‘lishicha, u ma'lum hududda xo‘jalik tarmoqlarining 
joylanishi, majmua (kompleks) shaklida faoliyat ko‘rsatishini bildiradi. 
Hududiy mehnat taqsimoti, ixtisoslashuv, tashqi iqtisodiy aloqalar transportsiz 
amalga oshmaydi. Transport iqtisodiy geografik jarayonlarni harakatga keltiruvchi 
asosiy kuch, iqtisodiyotning qon tomiridir. Hududiy mehnat taqsimotining bir necha 
bosqichlari (darajalari) mavjud: 
— xalqaro mehnat taqsimoti; 
— mamlakatlararo mehnat taqsimoti; 
— mamlakat ichidagi mehnat taqsimoti; 
— yirik iqtisodiy mintaqalar (viloyatlararo) doirasidagi mehnat taqsimoti; 
— viloyat ichidagi (quyi ma’muriy rayonlar yoki tumanlararo) mehnat taqsimoti; 
— mahalliy mehnat taqsimoti (qishloq tumanlari doirasida)[4]. 
Iqtisodiy rayonlashtirish - geografik mehnat taqsimoti obyekti kelib chiqadigan 
yirik mintaqalar yoki mamlakatning iqtisodiy rayonlari o‘zaro bo‘ysunishining tizimli 
ajratilishidir[5]. 
Iqtisodiy rayonlashtirishdan ko‘zlangan asosiy maqsad - hududiy rejalashtirish, 
prognozlash (bashorat qilish) va ijtimoiy-iqtisodiy regional siyosatni amalga oshirish 
uchun optimal sharoit yaratishdir.
Makroiqtisodiy mintaqa mamlakatning yirik iqtisodiy makoni bo‘lib, tabiiy va iqtisodiy 
sharoitlarda ishlab chiqarish kuchlarini rivojlantirishga ta’sir qiluvchi tabiiy resursiar, 
aholining hududiy taqsimlanishi va xo‘jaliklarning shakllanishida tarixiy omillarning 
mujassamlanishiga bog‘liq bo‘lishi bilan tavsiflanadi.