İnformasiya təHLÜKƏSİZLİYİ (DƏrsliK)

 
İNFORMASİYA TƏHLÜKƏSİZLİYİ 
________________________ 302 ____________________________ 

---

 
İNFORMASİYA TƏHLÜKƏSİZLİYİ 
________________________ 303 ____________________________ 
 
İNFORMASİYA TƏHLÜKƏSİZLİYİ 
STANDARTLARI 
 
İnformasiya təhlükəsizliyi problemləri ilə o vaxt məşğıl 
olmağa balanıldı ki, kompüter istifadəçisi üçün qiymətli olan 
verilənləri təhlil etməkdən ötrü təhlükəsizlik bir alətə çevrildi. 
Kompüter şəbəkələrinin imkişafı və elektron xidmətlərə 
müraciətlərin artması nəticəsində informasiya təhlükəsizliyi 
mühitində yaranan problemlər ciddi şəkildə kəskinləşdi. 
Yaranmış problemlərin həll edilməsi həm ixtiraçılar üçün, həm 
də ki, informasiya texnologiyaları istifadəçiləri üçün aktuallığa 
cevrildi. 
İNFORMASİYA TƏHLÜKƏSİZLİYİNDƏ 
STANDARTLARIN ROLU
İnformasiya təhlükəsizliyi standartlarında əsas məsələ 
informasiya texnologiyaları məhsullarının təsnif edilməsində 
ekspertlər, istehsalçılar və istehlakçılar arasında qarşılıqlı 
əlaqənin yaradılmasinin əsasini qoymaqdir. Hər bir qrupun 
informasiya təhlükəsizliyi probleminə öz maraqları və 
özünəməxsus baxışları vardır. 
İstehlakçılar onların ehtiyaclarına cavab verən və onların 
problemlərini həll edən məhsulu əsaslı şəkildə seçmək üçün 
müəyyən metodikaya maraqlıdırlar. Bunun üçün onlara 
təhlükəsizliyi qiymətləndirən qiymət şkalasının varlığı vacibdir. 
İstehlakçı öz tələblərini istehsalçının qarşısında formalaşdırmaq 
üçün müəyyən alətə də möhtacdır. Bu zaman istehlakçını 
sonuncu məhsulun hansı üsullarla hazırlanması və ya 

---

 
İNFORMASİYA TƏHLÜKƏSİZLİYİ 
________________________ 304 ____________________________ 
gələcəkdə hansı uğurlar qazanacağı deyil, ancaq onun hansı 
xüsusiyyətləri və xarakteristikaları əks etdirəcəyi maraqlandırır. 
Əfsuslar olsun ki, bir çox istehlakçılar başa düşmürlər ki, 
təhlükəsizlik tələbləri ilə funksional tələblər mütləq şəkildə bir-
birinə ziddir (iş şəraitinin əlverişli olması, sürətlə fəaliyyət 
göstərməsi və i.a.), bu ziddiyyət onlar arasındakı uyğunluğun 
birliyinə məhdudiyyət qoyur, geniş yayılmış və müdafiə 
olunmayan tətbiqi proqram vasitələrindən imtina etməyə 
məcbur edir. 
İstehsalçılar öz məhsullarının müqayisə edilməsi üçün 
standartlara, onların xüsusyyətlərini obyektiv qiymətləndirmək 
üçün 
sertifikatlaşdırma 
prosedurları 
mexanizminə, 
təhlükəsizliyin təmin edilməsi üçün müəyyən standartlar 
toplumuna ehtiyac düyürlar. Bunlardan istifadə edən 
istehsalçılar sifarişçinin konkret məhsula fantaziyasını 
məhdudlaşdırır, onu bu topluma aid olan tələbləri seçməyə 
məcbur edir. İstehsalçı baxımından təhlükəsizlik tələbləri 
maksimal konkret olmaqla yanaşı, bu və ya digər vəsaitələrin, 
mexanizmlərin, alqoritmlərin və i.a. tətbiqinin nizama 
salınmasına da zəruri olmalıdır. Bunlardan əlavə, tələblər 
informasiyanın mövcud olan təhlil olunma paradiqmasına 
(sözlərin hallara salınması və ya dəyişməsi formalarını göstərən 
cədvəl), hesablama sistemlərinin arxitekturasına və informasiya 
məhsullarının yaradılma texnologiyasına əks olmamalıdır. Belə 
yanaşmanı hakim mövqe tutan kimi (əsas yer tutan, üstünlük 
təşkil edən) saymaq düzgün deyil, çünki belə yanaşma 
istifadəçinin ehtiyacını nəzərə almasada, onun tələblərini 
mövcud sistemlərin və texnologiyaların istifadəsi baxımından 
müdafiə edilməsinə cəhd göstərir. 
Təsnifat üzrə ekspertlər və sertifikatlaşdırma üzrə 
mütəxəssislər standarta bir alət kimi baxırlar. Alət onlara 

---