İnformasiyanın kodlaşdırılması.İnformasiyanın ölçülməsi

İnformasiya inqilabları

Bəşər sivilizasiyasının inkişafı prosesində, insanların həyat səviyyəsinin və mədəniyyətinin yüksəlməsinə kömək edən cəmiyyətdə keyfiyyətli dəyişikliklər baş verən bir neçə informasiya inqilabı baş verdi. Ən ümumi mənada, informasiya inqilabı, məlumatların toplanması və işlənməsi sahəsindəki əsaslı dəyişikliklər səbəbindən sosial münasibətlərdə əhəmiyyətli bir inkişafdır. Məlumatın dəyişikliyə səbəb olduğu və ictimai inkişaf üçün vacib olduğu hamıya məlumdur. Hər bir insan, şəxsi böyüməsi əsnasında yeni və əvvəllər özü üçün bilinməyən bir şeylə qarşılaşır. Bu, qeyri-müəyyənlik və hətta qorxu hissi yaradır.Bu sensasiyadan qurtulmaq istəyi yeni məlumat tapmağa yönəlmiş hərəkətlərə sövq edir.

Məlumat həcmi daim artır və müəyyən bir anda informasiya inqilabına səbəb olan rabitə kanallarının genişliyinə uyğunlaşmağı dayandırır. Beləliklə, informasiya inqilabı məlumatların işlənməsində kvant sıçrayışıdır. A.I.Rakitovun verdiyi tərif də bu gün kifayət qədər geniş yayılmışdır. Alimin fikrincə, informasiya inqilabı əhali üçün mövcud olan məlumatların toplanması, işlənməsi, saxlanması və ötürülməsi vasitələri və üsullarında həcmdə və dəyişiklikdə artımdır.

Bəşəriyyət yarandığı gündən əvvəlcə maddələrə, sonra enerjiyə və nəhayət, informasiyaya sahib olmaq uğrunda çarpışmışdır. Sivilizasiyanın ilk dövrlərində insana elementar bilik və bacarıqlar kifayət edirdisə, informasiyanın tədricən çoxalması nəticəsində insan şəxsi biliklərinin az olmasını hiss etməyə başladı. İnformasiyanı düzgün emal etmək və lazımi qərarlar qəbul etmək üçün insandan malik olduğu bilik və təcrübələri ümumiləşdirmək tələb olunurdu. Ona görə də o, müxtəlif qurğular düzəltməyə başladı. İnformasiyanın emalı üçün nəzərdə tutulan üsul və vasitələr meydana gəldi və onlar cəmiyyətdə ciddi dəyişikliklərə – informasiya inqilablarına gətirib çıxardı.

İlk informasiya inqilabı, insanların açıq danışığının, yəni dilinin spontan ortaya çıxması ilə eyni vaxtda başladı. Danışığın meydana gəlməsi, həyat və birgə əmək fəaliyyətinin təşkilinin kollektiv forması sayəsində bir zərurətdir, inkişaf və mövcudluğu fərdlər arasında adekvat məlumat mübadiləsi olmadan mümkün deyildir. Dil insanların şüuruna və dünya anlayışlarına böyük təsir göstərmişdir. Bilik tədricən yığılmış və çoxsaylı əfsanələr, nağıllar və miflər vasitəsilə nəsildən nəsilə ötürülmüşdür. İbtidai cəmiyyət üçün "canlı bilik" xarakterik idi. Onların daşıyıcıları, gözətçiləri və paylayıcıları şamanlar, ağsaqqallar və kahinlər idilər, ölümündən sonra bəzi biliklər itirildi və bəzən onları yenidən formalaşdırmaq bir əsrdən çox vaxt apardı.

Bəşəriyyət, onun inkişafına daha çox təsir edən və informasiya inqilabı adlanan dörd mərhələdən keçmişdir. Birinci mərhələdə yazının meydana gəlməsi nəticəsində bilikləri saxlayaraq, gələcək nəsillərə ötürmək imkanı yarandı.

İkinci mərhələ (XVI əsrin ortaları) kitab çapının ixtirası ilə bağlıdır. Bu inqilab nəticəsində informasiyanın saxlanılmasının tamamilə yeni bir üsulu yarandı. İnsan informasiyanı saxlamaq, sistemləşdirmək və yaymaq üçün yeni bir vasitə əldə etdi.Bu vasitə mənəvi və mədəni dəyərləri böyük kütlələrə çatdırmağa imkanı verdi.
Üçüncü mərhələ (XIX əsrin sonu) elektrik cərəyanının kəşfi ilə bağlıdır. Teleqraf, telefon və radio yarandı. Onlar informasiyanı ixtiyari həcmdə və yüksək sürətlə ötürməyə və qəbul edib saxlamağa imkan verdi. İnformasiya-kommunikasiya vasitələri yarandı.

Dördüncü mərhələdə (XX əsrin 70-ci illəri) mikroprosessor texnologiyası ixtira olundu və fərdi kompüterlər meydana çıxdı. İnformasiyanın elektrik və mexaniki va sitələri keçmişdə qaldı. Onları elektron vasitələr əvəz etdi. Bu vasitələr maşın və cihazları daha kiçik ölçüdə istehsal etməyə və proqramla idarə olunan qurğular yaratmağa imkan verdi. Dördüncü inqilabın baş verməsinin əsas səbəbi ötən əsrin 40-cı illərində elektron hesablama maşınlarının yaranması oldu.

Dördüncü informasiya inqilabı bəşəriyyətin sənaye cəmiyyətindən informasiya cəmiyyətinə keçməsinə təkan verdi. Bu, bir vaxt bəşəriyyətin aqrar cəmiyyətdən sənaye cəmiyyətinə keçidinə bənzəyirdi.

İnformasiya cəmiyyəti elə bir cəmiyyətdir ki, orada cəmiyyət üzvlərinin əksəriyyəti informasiyanın istehsalı, saxlanılması, emalı və onun istifadəsilə məşğul olur.