İnformatika və onun əsas anlayışları İnformtika

Informasiyanın növləri	Informasiyanın formaları	Informasiyanın verilmə üsulları	Informasiyanın xassələri
Informasiya prosesləri
Mətn	Analoq (kəsilməz)	Mətn	Obyektivlik	Toplanılması(axtarışı)
Ədədi	Diskret(rəqəmsal)	Ədədi	Tamlıq	Saxlanılması
Audio (səsli)		Audio (səsli)	Dəqiqlik	Emalı
Qrafiki		Qrafiki	Adekvatlılıq	Ötürülməsi
Məntiqi		konbinasiyalı	Mövcudluluq
Video (görüntülü)			əlçatanlıq, əlyetərlilik
Multimedia			Etibarlılıq
Radiodalğalar			Faydalılıq
			Aydınlıq
			Qiymətlilik
			Aktuallıq

İnformasiyanın ölçü vahidləri.
Ən kiçik informasiya vahidi bit-dir. “bit” sözü də iki sözün birləşməsindən əmələ gəlib binary və digit. Mənası ikilik rəqəm, ikilik kod deməkdir. Kompüterin yaddaşındakı bütün informasiya ikilik kodda saxlanılır. Yəni kompüterin yaddaşındakı bütün informasiya iki rəqəmdən ibarətdir 0 və 1. İkilik say sistemindəki hər bir 0 və 1 kompüterin yaddaşında 1 bit yer tutur. Deməli 1 bit ya bir dənə 0 (sıfır)- dır ya da bir dənə 1. 1 bit informasiyanın ən kiçik, elementar, minimal ölçü vahididir. 1 bit çox kiçik olduğundan informatikada əsas vahid olaraq 1bayt qəbul olunub. 1bayt = 8bit. Bəzən qısa olsun deyə bayt əvəzinə b yazırlar. (qeyd: bəzən tələbələr b yazılanda onun bayt və ya bit olduğunu ayıra bilmirlər. Yadda saxlayın ki bit heç vaxt qısaldılmır həmşə bit yazılır. Əgər b yazılıbsa deməli o bayt-dır.) İnformatikada bayt-dan daha böyük ölçü vahidləri də var: Kilobayt(Kb), Meqabayt(Mb), Geqabayt(Gb), Terabayt(Tb), Petabayt(Pb), Etabayt(Eb), Zetabayt(Zb). Aşağıdakı cədvəldə 1 vahiddən digərinə keçidlər göstərilmişdir.

1 bayt = 8 bit

1 Kbayt = 1024 bayt = 2^10 bayt

1 Mbayt = 1024 Kbayt = 2^10 Kbayt = 2^20 bayt

1 Gbayt = 1024 Mbayt = 2^10 Mbayt = 2^20 Kbayt = 2^30 bayt

1 Tbayt = 1024 Gbayt = 2^10 Gbayt = 2^20 Mbayt = 2^30 Kbayt = 2^40 bayt

1 Pbayt = 1024 Tbayt = 2^10 Tbayt = 2^20 Gbayt = 2^30 Mbayt = 2^40 Kbayt = 2^50 bayt

1 Ebayt = 1024 Pbayt = 2^10 Pbayt = 2^20 Tbayt = 2^30 Gbayt = 2^40 Mbayt = 2^50 Kbayt = 2^60 bayt

1 Zbayt = 1024 Ebayt = 2^10 Ebayt = 2^20 Pbayt = 2^30 Tbayt = 2^40 Gbayt = 2^50 Mbayt = 2^60 Kbayt = 2^70 bayt

Simvolların kodlaşdırılması standartları (ASCII və UNICODE).

Yalnız rəqəmlərlə ifadə olunan informasiyaya kodlaşdırılmış informasiya deyilir. Kodlaşdırma üçün ikilik say sistemindən – binar koddan (ikilik koddan) istifadə olunur. İkilik kod dedikdə “0” və ya “1” rəqəmlərindən hansısa biri nəzərdə tutulur. Bir ikilik kod yəni 0 və ya 1 kompüterin yaddaşında 1 bit yer tutur.

Mətn tipli informasiyanın kodlaşdırılması bir neçə müxtəlif standarta əsaslanır, lakin əsas standart ABŞ-da ANSI Milli insitutunda işlənilmiş ASCII (American Standard Code or Information Interchange) standartı olmuşdur. ASCII-da 256 kod var. Hər bir kod yaddaşda 1 bayt (yəni 8 bit) yer tutur.

ASCII cədvəlindən başqa digər kodlaşdırma sistemləri də mövcuddur. Bunlara misal olaraq Windows 1251, КОИ-8, UTF və s. sistemlərini göstərmək olar. Bu sistemlərdə də ASCII-da olduğu kimi 1 simvolun kodlaşdırılması üçün 8 bit və ya 1 bayt istifadə olunur.

Bu sistemlərdən fərqli olaraq Unicode (Yunikod) sistemində hər bir simvolun kodlaşdırılması üçün 2 bayt istifadə edilir. Sistemdə 65536 kod var. Bu ədəd isə dünyanın bütün əlifbalarını özündə saxlaya bilər. ASCII sistemində “Ə” hərfinə yer yox idi, ona görə də əvvələr “Ə” əvəzinə “A” üstündə iki nöqtə yazırdılar


Simvolların kodlaşdırılması ilə bağlı bəzi məsələlərin həllində istifadə olunan düsturlar


Səhifə sayı * Sətir sayı * Simvol sayı * Kod = Ümumi həcm (baytlarla)

Kodu təyin etmək üçün mətnin hansı kodlaşdırma sistemində olmağını bilməyimiz zəruridir. Əgər ASCII ilə kodlaşdırılıbsa 1, UNİCODE ilə kodlaşdırılıbsa 2 bayt götürəcəyik. Yox əgər şərti əlifba ilə kodlaşdırılıbsa aşağıdakı düsturdan istifadə edəcəyik.

Əlifbadakı simvol sayı = 2^N
N = 1 simvolun yaddaşda tutduğu yer (bit)