Innovatsion menejment yaxshilashda imkoniyatlari

Tashkilot strategiyalarini amalga oshirishga oid

innovatsiyalar turlari

Tashkilot strategiyasini amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan innovatsiyalarning turlari	Tashkilotning asosiy strategiyasi
	S	N	T	D	B
1.Kashfiyotlar asosida butunlay yangi tovarni yaratish	+		+		+
2.Nou-xau asosida ishlab chiqilayotgan tovarni takomillashtirish	+
3.Kashfiyotlar asosida yangi texnologiyani tadbiq etish			+
4.Nou-xau asosida amaldagi texnologiyani takomillashtirish			+
5. Nou-xau asosida ishlab chiqarishni tashkil qilishni takomillashtirish			+
6. Nou-xau asosida mehnatni tashkil qilishni takomillashtirish			+
7.Menejment tizimini shakllantirish yoki takomillashtirish	+		+	+	+
8.Tashkilot (xom ashyo, materiallar, butlovchilar va h.k)ning “chiqish” sifatini yaxshilash	+
9.Tashkilotning tashqi muhit bilan o‘zaro hamkorligini takomillashtirish	+		+
10.Taktik marketing vazifalari (reklama, tovarni bozorga tomon harakatlantirishni rag‘batlantirish tizimi)ni takomillashtirish					+
11.Iste’molchidagi tovar servisi sifatini oshirish				+
12.Tashkilot tovarlarining mavjud bozorini kengaytirish		+			+
13.YAngi bozorni o‘zlashtirish					+

Eslatma: “+” belgisi tashkilotning tegishli strategiyasini amalga oshirish uchun innovatsiyalarni amalga oshirish zarurligini bildiradi.

 

Tashkilotning strategiyalari va maqsadlariga muvofiq ular har xil birlashishlari mumkin. Masalan, sifatning oshishi, solishtirma narxning pasayishi, tannarxning pasayishi, sotuv hajmining o‘sishi, mavjud yoki o‘zlashtirilgan yangi bozorning kengayishi.

Tushunamizki, tovarning sifati saqlanib qolinganda iste’molchining foydalanish harajatlari o‘zgarmaydi; sifatni oshishida ishlab chiqaruvchining harajatlari o‘sishiga nisbatan yuqoriroq sur’atlarda iste’molchining harajatlari kamayadi; kashfiyotlar asosida yangi tovarni kiritish sifatini oshishi va tovar tannarxini pasayishiga olib keladi.

Loyihaviy jamoani – innovatsion guruh yoki vaqtinchalik ijodiy guruhni shakllantirish tadbirlari va ijtimoiy boshqaruvga yangilik kiritish muvaffaqiyatining muhim sharti hisoblanadi. “Jamoa” yoki “loyiha guruhi”ni tanlash norasmiy ijtimoiy-ruhiy yondashuvlarga asoslangan.

Bu erda hamma narsa: kommunikatsiya va etakchilik muammolari, xodimlarni undovchi sabablar va epchillik bilan javob berish, kishilarning xulqini boshqarish va kutilmagan muammolar va janjalli vaziyatlarni hal etish muhimdirInnovatsion guruhni tanlash, odatda, loyiha rahbarining zimmasiga yuklanadi. Uning vazifasiga mutaxassislarini kasbiy va   ijtimoiy-psixologik  sifatlari  bo‘yicha  tanlov kiradi.

Loyiha “jamoasi” yarim  doimiy  asosida  shakllantiriladi, bu erda  doimiy “ o‘zak” faqat ushbu  muammo  ustida ishlovchi  mutaxassislar va “jamoa”ga vaqtincha biriktirilishi ehtimoli bo‘lgan qo‘shimcha texnik xodimlar, muhim tarkibiy qism hisoblanadi. Ushbu loyiha ustida ishlash uchun “jamoa”ga berilgan resurslar, tajriba uskunalari jalb etish ham keng qo‘llaniladi, ular ijaraga berish va markazlashtirilgan fonddan vaqtincha berilishi mumkin.

Tabiiyki, xodimlar “o‘zagi”, uning rahbari, vaqtinchalik jamoa va texnik mutaxassislarning vazifalari farqlanadi. Maqsadlarning birligi, faoliyat natijalaridan qat’iy nazar kasbiy va insoniy birdamlik zarurligi va foydaliligiga ishonch bunday “jamoa” faoliyatida eng muhim tamoyillardan hisoblanadi. Bunday tamoyillar asosida kelgusi shaxslararo muloqot, qulay axloqiy muhit va albatta novator ijodini qo‘llab-quvvatlash mumkin.  

Innovatsion faoliyat jarayonida vujudga  keladigan  vazifalarining ko‘p  jihatliligi unga turli toifadagi xodimlarni kiritishni  ko‘zda  tutadi, ularni quyidagi guruhlarga bo‘lish  mumkin. Birinchi guruh - ijodiy tashabbuskorlikni namoyon etish, ajoyib g‘oyalarni ilgari surishga qodir  yuqori malakali novator olimlar. Novator-menejerlar yangilik kiritishni jarayon sifatida boshqarishlari, yangiliklarni g‘oyadan aniq tijorat  natijasigacha siljishini ta’minlashlari zarur. Xuddi ular noaniq sharoitlarda qarorlar qabul qilishlari, moliyaviy  va tadbirkorlik  tavakalchiligiga borishlari, innovatsion  faoliyatni  boshqarishdagi tashkiliy-ruhiy qiyinchiliklarni engib o‘tishlari  lozim.

 Agar novator olim va loyihaning rahbari  malakali  xodimlar   “o‘zagi”ni   tashkil  etsa, uning yonida  yangiliklarni aniq amalga oshirishi uchun javobgar  xodimlarning  ikkinchi guruhi - eng ko‘p sonli guruhi joylashadi. Bunda “chet” innovatsion faoliyatning zaruriy tarkibiy qismi bo‘ladi. Loyihaning umumiy samaradorligi unga bog‘liq. Ko‘llab-quvvatlash  tizimini ta’minlovchi malakali xodimlarning bu guruhi ko‘pincha “ilmiy darvozabonlar”  yoki  “bozor darvozabonlari” deb nomlanadi.

Xuddi shu xodimlar tashqi muhit va ichki imkoniyatlarni  ta’minlaydilar, innovatsiyalarni  amalga oshirish bo‘yicha  amaliy faoliyatni   qo‘llaydilar.  YUqori  rahbariyat loyiha “jamoasi”ga xodimlar  harakatlari   ustidan batafsil, bosqichma-bosqich va yaxlit nazoratni  qo‘llash mumkin emasligini tushunishlari zarur. Bunday “jamoa“ a’zolarini faqat favqulodda holatlarda boshqa ishga ko‘chirish mumkin. Loyiha rahbarining  tutgan  o‘rni  ham ijtimoiy-ruhiy nuqtai  nazardan  muhimroq  bo‘ladi. Resurslarni  taqsimlash, ularni  boshqarish, aniq  muddatlar qo‘yish huquqi rahbar  shaxsiy hokimligining  hal  qiluvchi  standartlaridan  biri hisoblanadi.  Agar  yuqori  rahbariyat yoki  xodimlar loyiha rahbarining egallagan o‘rni  buzilsa, unda bunday  “jamoa”ning  mavjuligi amalda  yo‘qoladi.

Loyiha rahbari haqida ham shuni aytish mumkinki, uning mavqei yuqori rahbariyatdan past bo‘lgan holda, u aniq holatni yaxshiroq bilishi, konstruktivroq g‘oyalarni ilgari surishi, loyihani tezroq amalga oshirish uchun samarali usullarni qo‘llashi mumkin.

Tadqiqot guruhlari ishida masalalarni hal etish, guruh a’zolari xulq-atvorini baholash va umuman ular ishining samaradorligiga oqilona yondashishga rioya etish zarur. Maqsadni ko‘zlash, loyihani rivojlantirish va qarorlar qabul qilishning rasmiy tezkor tizimi to‘liq oqilona yaratilishi kerak, ijodiy shaxsiy xususiyatlar, norasmiy usullar va nostandart yondashuvlarni muvofiq integratsiyalashdan iborat bo‘lishi kerak. Rejalashtirish, boshqaruv qarorlari va nazorat ichida “jamoa” ishtirokchilarini ijodiy va rolli taqsimlanishi sodir  bo‘ladigan asosini  yaratdi. Guruhni  samarali ishlashi uchun  ishonch va hamdardlik  ishchi muhitini yaratish, xodimlarni  ijodga  rag‘batlantirish zarur.

 

Xulosa.

Yangiliklar kiritish innovatsion menejmentning obyekti sifatida. Innovatsion menejment O‘zbekistondagi tadbirkorlarga va ilmiy ommaga nisbatan yangi tushunchadir. Aynan shu vaqtda O‘zbekistonda yangiliklar

ko‘payib ketmoqda. Iqtisodiyotni boshqarish formalari o‘rniga boshqa yangi uslublar va shakllar paydo bo‘lmoqda. Bunday sharoitda mazkur faoliyat
bilan davlat organlaridan tortib pastki tabaqalardagi korxonalar ham kichik
biznes shaklida shug‘ullanmoqlari lozim. Maxsus adabiyotlarda va rasmiy
hujjatlarda ko‘p hollarda iqtisodiyotning markazdan boshqarishga taalluqli
bo‘lgan tushunchalar, ya’ni ilmiy-texnikaviy progresslarni boshqarish, ilmiytexnik yutuqlarni ishlab chiqarishda qo‘llash kabi tushunchalar qo‘llanilar
edi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida tijorat korxonalari yuridik va iqtisodiy
erkinliklarga ega, shu sababli hech qanday kiritishlar haqida (davlat tomonidan) gap bo‘lishi mumkin emas. Bu prinsip orqali innovatsion menejment oblastidagi alohida tushunchalardagi farqlarni tushunish mumkin.
Innovatsion so‘zining ma’nosi ingliz tilidagi «innovatsion» so‘zidan
olingan bo‘lib, yangilik va yangilik kiritish degan ma’noni bildiradi. Bu
yangilik zamirida yangi tartibni, yangi odatni, yangi uslubni, kashfiyotni
tushunish lozim. Yangilikni bozorga kiritish jarayonini tijoratlashish jarayoni
deb atash lozim. Yangilikning paydo bo‘lishi va uni hayotga tatbiq etilishi
oralig‘idagi vaqt innovatsion loyihasi deb ataladi. Kunlik amaliyotda, odatda, yangiliklar, yangilik kiritish, innovatsiya tushunchalarini o‘xshatish ko‘p
uchraydi, qachonki har qanday kashfiyotlar, yangi voqealar, xizmatlar va
metodlar xillari tarqalishiga qabul qilinsa (tijoratlashish) o‘shanda xalq
ommasi tomonidan tan olinadi.