Innovatsiya va intergatsiya

vakillari 
hisoblanadi. 
Bahovuddin 
Naqshbandning ta’lim-tarbiya
haqidagi fikr-mulohazalari va pand-u nasihatlari g'oyat qimmatlidir.
U barkamol insonni tarbiyalash dastlab odobdan boshlanishini ta’kid-
lab shunday degan edi: «Adab xulqni chiroyli qilish, so‘z va fe’lni
soz qilishdir... Adab saqlash - muhabbat samarasi, yana muhabbat
daraxtining urug‘i hamdir. Agar adabda ozgina nuqsonga yo‘l qo‘y-
sangiz ham, nimaiki qilsang. beadablikdek ko'rinadi. Odam o‘zini
bir xil sifat va ko'rinishda olib yurishi lozim ki, toki odamlarda unga
tasarruf (ta’sir qilish) tamg'asi paydo bo'lmasin». IX asrda yirik
62

---

faylasuf, Arastu izdoshlaridan bo‘lgan al-Kindiy dunyoviy ma’rifat
va ta'limning tarqalishi masalasini qo‘ygan; u ta’kidlaganki, inson
aql-zakovati haqiqatni izlashda yaratganning ta'siridan xoli bo‘lishi
lozim. Kindiyning fikricha, haqiqatni bilishda va bu haqiqat bilan o‘z
harakatlarini moslashtirishda sababni aniqlash inson shuuriga ulkan
yordam beradi. «Qidirilayotgan haqiqatni. - deb yozadi u, - uning
sababini bilganimizdan keyingina bilib olamiz. Istalgan narsani va
uning barqarorligini bilishning sababi esa haqiqat hisoblanadi, chunki
mavjudlikka ega bo'Igan barcha narsalar haqiqatdir. Haqiqatni bilish
mumkin, binobarin, mavjud b oigan barcha narsalarni ham bilish
mumkin». K indiyning o‘ylashicha, haqiqiy bilimlarni, atrof-olam
haqidagi tushunchalarni shakllantirish qobiliyatiga esa faqat ong egadir.
Forobiy nihoyatda buyuk olim va mutafakkir edi. Chunonchi,
uning asarlarini o'rganish shuni ko'rsatadiki, u o‘z ilm iy qarashlari
bilan yangi davrga darcha ocha bilgan va zamondoshlaridan bir necha