deb nomlangan kurs yuqori sinflarda kiritilgan. Shunday qilib, bir qator
mamlakatlar tajribalari ko'rsatishicha, integratsiyalangan kurslar qulay
shakl boUib qoldi. Maktab da o'qitiladigan fanlarni bir butun tizimli
ravishda o'qitish imkoniyati tugilganga o'xshaydi.
Lekin shunday
savol tug'iladi: bu kursni qanday o'qituvchi o'qitishi mumkin? Bun day
kurslar yaratilishining o'zi yuqori malakali jamoani talab qiladi. Zero,
uni o'qitish uchun yuqori malakagina emas, balki keng bilimdonlik
kerak. Sunday o'qituvchini kim tayyorlab beradi?
Kim shunday murakkab ko‘p predmetli o'quv kursini olib boruvchi
o'qituvchini moddiy va ma'naviy jihatdan qiziqtira oladi? Bu savollar
hal
qilinmas ekan, integratsiyaning bu usuli ko’zda tutilgan natijalarni
bermaydi. Boshlang'ich maktabda integratsiyani amalga oshiruvchi
bo'g'in vazifasini o'qituvchining o'zi bajaradi. U bolalarni arifmetikaga,
yozishga, tabiiy kobpgina boshlang'ich tushunchalar va yana ko'pgina
narsalarga o'Tgatadi. Q'z kuch va imkoniyatlari darajasida bu ishni
amalga oshiradi. Boshlang'ich sinflarda bir o6qituvchining dars berishi-
ni
integratsiyaning bir usuli, deb hisoblasak ham boladi. Integra»
tsiyani amalga oshirishning usullari yaxshi yoki yomon bo'lishi
mumkin. Muammoning mohiyati shundaki, usullarning biridan yuz
o‘girib. ikkinchisida barcha darajada o'qituvchi laming (psixologik va
fiziologik) yosh xususiyatlarini hisobga oladigan integratsion choralar
tuzishni kiritishdir. Masalaning bunday qo"yilishi integratsiyaning
turli ta lim pog'onalarida turli xususivatlarga egaligidir. Boshlangich
maktabda integratsiyani bir-biriga nisbatan yaqin
fanlarni birlashtirish
asosida ko*rish maqsadga muvofiq. Ta’limning keyingi pog'onalarida
u asosiy fanlarning chegaralarini birlashtirishga harakat qiladi. Bosh-
lang'ich ta’lim-tarbiyani integratsiyalashda ijobiy va salbiy omillar
mavjudligini hisobga olish kerak. Bu omillar integratsiyaning usullarini
belgilab beradi. Y.M.Kolegin va O.L. Aleksinko integratsiyaning salbiy
omillarini quyidagicha ko’rsatib berishadi:
• o‘quv predmetlarining chegaralangan soni - olinayotgan katta
hajmdagi bilimlarning mazmuni ko'rinishini, qismlarining o'zaro bog*-
liqligini aks ettirish bilan toMdirish mumkin.
• juda muhim boUgan o‘qish, yozish va sanoq ko'nikmalarini shakl-
lantirish zarurati.
183
Bu narsalar xuddi fanlarga bo'linib o’qitishni
talab qiladiganga
o'xshaydi. Lekin o'qish va matematikaga o'qitishning an’anaviy tajribasi
ham keng integratsion imkoniyatlar haqida dalolat beradi. Bunda o'qish
fan sifatida o‘z ichiga faqat badiiy matnlarni emas. tarix, tabiatshunoslik
bo'yicha materiallarni ham oladi. Matematika arifmetika, algebra va
geometrik materiallarini obz ichiga oladi. Bundav integratsiya muhim
ko‘nikmalar hosil qilishga xalaqit bermaslik. aksincha. ularni shaki-
lantirishga kafolat beradi.
Robert Karlosning aytishicha. boshlang'ich maktab faqat o'qish,
yozish va sanashni o'rgatibgina
qolmasdan, bundan ham muhimroq
va kattaroq masalani amalga oshirishi kerak. Chunki har bir bola
shakllantirish davrida unirig intellektual faolligini rag’batlantirish.
tabiiy qobiliyati singari uning keyingi muvaffaqiyatlari uchun juda
muhimdir. Integratsiyalangan kurslarni shu yoshdagi bolalarga tu-
shunarli va qiziq boiishi uchun bayon qilishning qiyinligini bartaraf
etishning yo llari amaliyotda tekshirilgan eng ma'qul
uslublarni ishlab
chiqishda hamda o'qituvchilar tayvorlashning maxsus tizimidadir.
Dostları ilə paylaş: