Innovatsiya va intergatsiya

IN T E G R A T IV TA’L IM N IN G S IN F L A R G A
B 0 6LINI.SHI
Ularni universal yoki bir necha asosiy tizim kurslarini almash- 
tiruvchi umumiy, deb ham atash mumkin. Masalan, o'qish, tabiat. 
rasm darslarini bitta umumiy darsga birlasbtirish. Odatda. bunday 
kurslarning mualliflari tabiiy fanlar materiallarini birlashtirib, ularni bir 
marlum tizimga keltirishadi va o’z kurslarini integrativ voki kompleks 
(umumiy). deb ataydilar. Ko’rinib turibdiki, boshlanglch ta’lim tizi­
midagi tabiiy fanlar materiallarini berishda to*g*ri ketma-ketlikka 
faqat darslar tuzilishini saqlab qolibgina erishish mumkin. Ba^zi 
e'tiborli oiimlar ta'kidiaydilarki, bu an'anaviy maktablarda ham tabiiy 
fanlarni ketma-ket o4rganish yoli bilan ham hal qilinmoqda. Bir qator 
oiimlar boshlanglch ta’limda ham darslarga ajratib o’qitish aifanalari 
tarqalgan, deb hisoblashadi. Tabiiy fanlarni o’qitishning tizim bo'vicha 
davom ettirishni bekor qilish va soddalashtirish uchun ko'pgina mual-

---

liflar gumanitar sinflar uchun umumlashtirilgan kurslar (darslar) taklif 
qilishadi. Bularga umumiy tushunchalar beruvchi, bolalarda tabiiy fan­
larni cfrganishga qiziqish uyg‘otish vazifasini bajaruvchi, tabiat haqida 
qiziqarli ko'rinishda hikoya qiluvchi boshlang'ich tabiiy fanlar kurslari 
(masalan, boshlang'ich sinflardagi «Tabiatshunoslik») kiradi.
Chegaradosh fanlar asosida tuzilgan kurslar
Keng integratsiva jarayoni oldingi ilmiy vo‘nalishlarni bog4lov- 
chi yangi tabiiy fanlar va ilmiy yo‘nalishlar hosil bo'lishiga olib keldi. 
Boshlang'ich sinflarda ekologik ta’limni kuzatib, o‘qish, tabiatshunos­
lik, mehnat (tabiiy materiallar bilan ishlash), rasm fanlariga ekologik 
mavzular kiritilgani ko'rinadi. Bir-biriga yaqin chegaradosh fanlarning 
qatoriga molekular biologiya, biofizika, geofizika, biokimyo, astrofizika, 
astrokimyo kiradi. Bu fanlar asosida maktab integrativ tabiiy fanlari 
tuziladi.