İnsan haklari evrensel beyannamesi

İNSAN HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESİ

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun 10 Aralık  1948 tarih ve 217

A(III) sayılı Kararıyla ilan edilmiştir. 6 Nisan 1949 tarih ve 9119 Sayılı

Bakanlar Kurulu ile "İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin Resmi

Gazete ile yayınlanması yayımdan sonra okullarda ve diğer eğitim

müesseselerinde okutulması ve yorumlanması ve bu Beyanname hakkında

radyo ve gazetelerde münasip neşriyatta bulunulması" kararlaştırılmıştır.

Bakanlar Kurulu Kararı 27 Mayıs  1949 tarih ve 7217 Sayılı Resmi

Gazete'de yayınlanmıştır.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu;

İnsanlık topluluğunun bütün bireyleriyle kuruluşlarının bu Bildirgeyi

her zaman göz önünde tutarak eğitim ve öğretim yoluyla bu hak ve

özgürlüklere saygıyı geliştirmeye, giderek artan ulusal ve uluslararası

önlemlerle gerek üye devletlerin halkları ve gerekse bu devletlerin

yönetimi altındaki ülkeler halkları arasında bu hakların dünyaca etkin

olarak tanınmasını ve uygulanmasını sağlamaya çaba göstermeleri

amacıyla tüm halklar ve uluslar için ortak ideal ölçüleri belirleyen bu

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesini ilan eder. 

Madde  1- Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit

doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler, birbirlerine karşı kardeşlik

anlayışıyla davranmalıdırlar. 

Madde 2- Herkes, ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal veya başka bir

görüş, ulusal veya sosyal köken, mülkiyet, doğuş veya herhangi başka bir

ayrım gözetmeksizin bu Bildirge ile ilan olunan bütün haklardan ve bütün

özgürlüklerden yararlanabilir. Ayrıca, ister bağımsız olsun, ister vesayet

altında veya özerk olmayan ya da başka bir egemenlik kısıtlamasına bağlı

ülke yurttaşı olsun, bir kimse hakkında, uyruğunda bulunduğu devlet veya

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi

203

ülkenin siyasal, hukuksal veya uluslararası statüsü bakımından hiçbir

ayrım gözetilmeyecektir. 

Madde 3 -Yaşamak, özgürlük ve kişi güvenliği herkesin hakkıdır. 

Madde 4- Hiç kimse kölelik veya kulluk altında bulundurulamaz,

kölelik ve köle ticareti her türlü biçimde yasaktır.

Madde 5- Hiç kimseye işkence yapılamaz, zalimce, insanlık dışı veya

onur kırıcı davranışlarda bulunulamaz ve ceza verilemez. 

Madde 6- Herkesin, her nerede olursa olsun, hukuksal kişiliğinin

tanınması hakkı vardır. 

Madde 7- Herkes yasa önünde eşittir ve ayrım gözetilmeksizin yasanın

korunmasından eşit olarak yararlanma hakkına sahiptir. Herkesin bu

Bildirgeye aykırı her türlü ayrım gözetici işleme karşı ve böyle işlemler

için yapılacak her türlü kışkırtmaya karşı eşit korunma hakkı vardır. 

Madde 8- Herkesin anayasa yada yasayla tanınmış temel haklarını

çiğneyen eylemlere karşı yetkili ulusal mahkemeler eliyle etkin bir yargı

yoluna başvurma hakkı vardır. 

Madde 9- Hiç kimse keyfi olarak yakalanamaz, tutuklanamaz ve

sürgün edilemez. 

Madde 10- Herkesin, hak ve yükümlülükleri belirlenirken ve kendisine

bir suç yüklenirken, tam bir şekilde davasının bağımsız ve tarafsız bir

mahkeme tarafından hakça ve açık olarak görülmesini istemeye hakkı

vardır. 

Madde 11

1. Kendisine bir suç yüklenen herkes, savunması için gerekli olan tüm

güvencelerin tanındığı açık bir yargılama sonunda, yasaya göre suçlu

olduğu saptanmadıkça, suçsuz sayılır. 

2. Hiç kimse işlendiği sırada ulusal yada uluslararası hukuka göre bir

suç oluşturmayan herhangi bir eylem veya ihmalden dolayı suçlu

sayılamaz. Kimseye suçun işlendiği sırada uygulanabilecek olan cezadan

daha ağır bir ceza verilemez. 

Madde  12-  Kimsenin özel yaşamına, ailesine konutuna ya da

haberleşmesine keyfi olarak karışılamaz,  şeref ve adına saldırılamaz.

Herkesin bu gibi karışma ve saldırılara karşı yasa tarafından korunmaya

hakkı vardır. 

TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu

204

Madde 13

1. Herkesin bir devletin toprakları üzerinde serbestçe dolaşma ve

oturma hakkı vardır. 

2. Herkes , kendi ülkesi de dahil olmak üzere, herhangi bir ülkeden

ayrılmak ve ülkesine yeniden dönmek hakkına sahiptir. 

Madde 14

1. Herkesin zulüm altında başka ülkelere sığınma ve sığınma

olanaklarından yararlanma hakkı vardır. 

2. Gerçekten siyasal nitelik taşımayan suçlardan veya Birleşmiş

Milletlerin amaç ve ülkelerine aykırı eylemlerden doğan kovuşturma

durumunda bu haktan yararlanılamaz. 

Madde 15

1. Herkesin bir yurttaşlığa hakkı vardır. 

2. Hiç kimse keyfi olarak yurttaşlığından veya yurttaşlığını değiştirme

hakkından yoksun bırakılamaz. 

Madde 16

1. Yetişkin her erkeğin ve kadının,  ırk, yurttaşlık veya din

bakımlarından herhangi bir kısıtlamaya uğramaksızın evlenme ve aile

kurmaya hakkı vardır. 

2. Evlenme sözleşmesi, ancak evleneceklerin özgür ve tam iradeleriyle

yapılır. 

3. Aile, toplumun, doğal ve temel unsurudur, toplum ve devlet

tarafından korunur. 

Madde 17

1. Herkesin tek başına veya başkalarıyla ortaklaşa mülkiyet hakkı

vardır. 

2. Hiç kimse keyfi olarak mülkiyetinden yoksun bırakılamaz. 

Madde 18- Herkesin düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne hakkı vardır.

Bu hak, din veya topluca, açık olarak ya da özel biçimde öğrenim,

uygulama, ibadet ve dinsel törenlerle açığa vurma özgürlüğünü içerir. 

Madde 19- Herkesin düşünce ve anlatım özgürlüğüne hakkı vardır. Bu

hak düşüncelerinden dolayı rahatsız edilmemek, ülke sınırları söz konusu

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi

205

olmaksızın, bilgi ve düşünceleri her yoldan araştırmak, elde etmek ve

yaymak hakkını gerekli kılar. 

Madde 20

1. Herkesin silahsız ve saldırısız toplanma, dernek kurma ve derneğe

katılma özgürlüğü vardır. 

2. Hiç kimse bir derneğe girmeye zorlanamaz. 

Madde 21

1. Herkes, doğrudan veya serbestçe seçilmiş temsilciler aracılığı ile

ülkesinin yönetimine katılma hakkına sahiptir. 

2. Herkesin ülkesinin kamu hizmetlerinden eşit olarak yararlanma

hakkı vardır. 

3. Halkın iradesi hükümet otoritesinin temelidir. Bu irade, gizli veya

serbestliği sağlayacak benzeri bir yöntemle genel ve eşit oy verme yoluyla

yapılacak ve belirli aralıklarla tekrarlanacak dürüst seçimlerle belirlenir. 

Madde 22- Herkesin, toplumun bir üyesi olarak, sosyal güvenliğe

hakkı vardır. Ulusal çabalarla ve uluslararası  işbirliği yoluyla ve her

devletin örgütlenmesine ve kaynaklarına göre, herkes onur ve kişiliğinin

serbestçe gelişim için gerekli olan ekonomik, sosyal ve kültürel haklarının

gerçekleştirilmesi hakkına sahiptir. 

Madde 23

1. Herkesin çalışma, işini serbestçe seçme, adaletli ve elverişli

koşullarda çalışma ve işsizliğe karşı korunma hakkı vardır. 

2. Herkesin, herhangi bir ayrım gözetmeksizin, eşit iş için eşit ücrete

hakkı vardır. 

3. Herkesin kendisi ve ailesi için insan onuruna yaraşır ve gerekirse her

türlü sosyal koruma önlemleriyle desteklenmiş bir yaşam sağlayacak adil

ve elverişli bir ücrete hakkı vardır. 

4. Herkesin çıkarını korumak için sendika kurma veya sendikaya üye

olma hakkı vardır. 

Madde 24- Herkesin dinlenmeye, eğlenmeye, özellikle çalışma

süresinin makul ölçüde sınırlandırılmasına ve belirli dönemlerde ücretli

izne çıkmaya hakkı vardır. 

Madde 25

1. Herkesin kendisinin ve ailesinin sağlık ve refahı için beslenme,

giyim, konut ve tıbbi bakım hakkı vardır. Herkes, işsizlik, hastalık,

TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu

206

sakatlık, dulluk, yaşlılık ve kendi iradesi dışındaki koşullardan doğan

geçim sıkıntısı durumunda güvenlik hakkına sahiptir. 

2. Anaların ve çocukların özel bakım ve yardım görme hakları vardır.

Bütün çocuklar, evlilik içi veya evlilik dışı doğmuş olsunlar, aynı sosyal

güvenceden yararlanırlar. 

Madde 26

1. Herkes eğitim hakkına sahiptir. Eğitim, en azından ilk ve temel

eğitim aşamasında parasızdır. İlköğretim zorunludur. Teknik ve mesleksel

eğitim herkese açıktır. Yüksek öğretim, yeteneklerine göre herkese tam bir

eşitlikle açık olmalıdır. 

2. Eğitim insan kişiliğini tam geliştirmeye ve insan haklarıyla temel

özgürlüklere saygıyı güçlendirmeye yönelik olmalıdır. Eğitim, bütün

uluslar, ırklar ve dinsel topluluklar arasında anlayış, hoşgörü ve dostluğu

özendirmeli ve Birleşmiş Milletlerin barışı koruma yolundaki

çalışmalarını geliştirmelidir. 

3. Çocuklara verilecek eğitimin türünü seçmek, öncelikle ana ve

babanın hakkıdır. 

Madde 27

1. Herkes toplumun kültürel yaşamına serbestçe katılma, güzel

sanatlardan yararlanma, bilimsel gelişmeye katılma ve bundan yararlanma

hakkına sahiptir. 

2. Herkesin yaratıcısı olduğu bilim, edebiyat ve sanat ürünlerinden

doğan maddi ve manevi çıkarlarının korunmasına hakkı vardır. 

Madde 28- Herkesin bu Bildirgede öngörülen hak ve özgürlüklerin

gerçekleşeceği bir toplumsal ve uluslararası düzene hakkı vardır. 

Madde 29

1. Herkesin, kişiliğinin serbestçe ve tam gelişmesine olanak veren

topluma karşı ödevleri vardır. 

2. Herkes haklarını kullanırken ve özgürlüklerinden yararlanırken,

başkalarının hak ve özgürlüklerinin tanınması ve bunlara saygı

gösterilmesinin sağlanması ve demokratik bir toplumda genel ahlak ve

kamu düzeniyle genel refahın gereklerinin karşılanması amacıyla yalnız

yasayla belirlenmiş sınırlamalara bağlı olur. 

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi

207

3. Bu hak ve özgürlükler hiçbir koşulda Birleşmiş Milletlerin amaç ve

ilkelerine aykırı olarak kullanılamaz. 

Madde 30- Bu bildirgenin hiçbir kuralı, herhangi bir devlet, topluluk

veya kişiye, burada açıklanan hak ve özgürlüklerden herhangi birinin yok

edilmesini amaçlayan bir girişimde veya eylemde bulunma hakkını verir

biçimde yorumlanamaz.

TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu

208