İnsan hüquqlari üZRƏ avropa məHKƏMƏSİ Birinci bölmə Rantsev Kiprə və Rusiyaya qarşı

C. Qarşılıqlı hüquqi yardım

1. Cinayət işləri üzrə Qarşılıqlı yardım haqqında Avropa Konvensiyası, CETS № 30, 20 may 1959-cu il (“Qarşılıqlı yardım haqqında Konvensiya”)

175. Qarşılıqlı yardım haqqında Konvensiya Kipr tərəfindən 27 mart 1996-cı il tarixdə imzalanmışdır. O, 24 fevral 2000-ci ildə ratifikasiya olunmuş və 24 may 2000-ci ildə qüvvəyə minmişdir. Rusiya Federasiyası Konvensiyanı 07 noyabr 1996-cı il tarixdə imzalamış və 10 dekabr 1999-cu il tarixdə ratifikasiya etmişdir. O, Rusiyaya münasibətdə 9 mart 2000-ci ildə qüvvəyə minmişdir.

176. 1-ci maddə imza edən (Razılığa gələn) tərəflər üçün aşağıdakı öhdəliyi müəyyən edir:

“bu Konvensiyanın müddəalarına uyğun olaraq, cəzası yardım haqqında sorğu edilən zaman sorğu edən Tərəfin məhkəmə orqanlarının cinayət yurisdiksiyası altına düşən cinayətlərə görə cinayət təqibi məsələsində qarşılıqlı əsaslarla bir-birinə ən geniş hüquqi yardımın göstərilməsini öz öhdələrinə götürürlər.”

177. 3-cü maddə aşağıdakı şərti müəyyən edir:

“1. Sorğunu alan Tərəf onun qanunvericiliyi ilə müəyyən edilən qaydada cinayət İşlərinə aid olan və şahid ifadələrinin alınması və ya maddi sübutların, materialların və ya sənədlərin ötürülməsi məqsədilə sorğu edən Tərəfin məhkəmə orqanları tərəfindən ona göndərilən istənilən məhkəmə tapşırıqlarını yerinə yetirir.”

“2. Əgər sorğu edən Tərəf istəyirsə ki, şahidlər və ekspertlər ifadəni and içərək versinlər, onda o bu barədə xüsusi olaraq xahiş edir, sorğunu alan Tərəf isə, əgər onun ölkəsinin qanunvericiliyi bunu qadağan etmirsə, həmin xahişi yerinə yetirir.”

178. Konvensiyanın 26-cı maddəsi Dövlətlərə, Qarşılıqlı Yardım haqqında Konvensiyanın müddəalarına əlavə olaraq, qarşılıqlı hüquqi yardım haqqında ikitərəfli sazişlər bağlamaq imkanı verir.

2. SSRİ və Kipr Respublikası arasında mülki, ailə və cinayət işləri üzrə Hüquqi Yardım haqqında 19 yanvar 1984-cü il tarixli Saziş (“Hüquqi Yardım haqqında Saziş”)

179. Hüquqi Yardım haqqında Sazişin 2-ci maddəsi (Rusiya tərəfindən SSRİ dağıldıqdan sonra ratifikasiya edilmişdir) hər iki tərəf üçün Sazişin müddəalarına uyğun olaraq bir-birinə mülki və cinayət işlərində yardım göstərmək üzrə ümumi öhdəlik müəyyən edir.

180. Sazişin 3-cü maddəsi Sazişə əsasən təmin olunmalı yardımın həcmini təyin və aşağıdakıları müəyyən edir:

“Mülki və cinayət işlərində hüquqi yardım xidməti və sənədlərin göndərilməsi, qüvvədə olan qanun və hüquqi praktika haqqında məlumatın təmin edilməsi və sorğunu alan Tərəfin qanunu ilə müəyyən olunan xüsusi prosedur aktlarının həyata keçirilməsi, xüsusilə də çəkişən tərəflərdən, təqsirləndirilən şəxslərdən, cavabdehlərdən, şahid və ekspertlərdən ifadələrin alınması, habelə mülki işlərdə qərarların həyata keçirilməsi, cinayət işinin açılması və cinayətkarların ekstradisiyasından ibarətdir.”

181. Sorğunun edilməsi üçün prosedur 5-ci maddənin 1-ci bəndində təsvir olunmuşdur və müvafiq hissəsində aşağıdakıları müəyyən edir:

“Hüquqi yardım haqqında sorğu yazılı formada və aşağıdakılardan ibarət olmalıdır:

(1) Sorğu edən tərəfin adı.

(2) Sorğu alan tərəfin adı.

(3) Barəsində hüquqi yardım tələb olunan işin təsviri və sorğunun məzmunu.

(4) Sorğunun aid olduğu şəxslərin adları və soyadları, onların vətəndaşlığı, vəzifəsi və daimi, yaxud müvəqqəti yaşayış ünvanları.

...

(6) Lazım olan hallarda faktlar, habelə tələb olunan sənədlərin siyahısı və hər hansı başqa ifadələr izah edilməlidir.

(7) Cinayət işlərində yuxarıda qeyd olunanlardan başqa, cinayətin təfərrüatları və onun hüquqi tərifi”.

182. 6-cı maddə sorğunun verilməsi prosedurunu müəyyən edir:

“1. Sorğu alan tərəf öz Dövlətinin prosessual hüquq və qaydaları ilə müəyyən olunan formada hüquqi yardımı təmin etməlidir. Lakin o, sorğunu, bu onun Dövlətinin qanunlarına zidd deyilsə, orada göstərilən qaydada da yerinə yetirə bilər.

2. Əgər sorğunu alan orqan hüquqi yardım təmin etmək xahişini yerinə yetirmək səlahiyyətinə malik deyilsə, o, sorğunu bu səlahiyyətə malik olan orqana göndərməli və bu haqda sorğunu verən orqanı müvafiq qaydada məlumatlandırmalıdır.

3. Sorğunu alan orqan tələb olunduqda, müvafiq vaxt ərzində sorğunun yerinə yetirilməsi yeri və vaxtı haqqında sorğunu edən tərəfi məlumatlandırmalıdır.

4. Sorğunu alan Tərəf sorğu edən Tərəfi sorğunun yerinə yetirilməsi barədə yazılı şəkildə məlumatlandırmalıdır. Əgər sorğunun yerinə yetirilməsi qeyri-mümkündürsə, sorğunu alan Tərəf səbəblərini göstərməklə təxirə salmadan sorğu edən Tərəfi bu haqda yazılı şəkildə məlumatlandırmalı və sənədləri qaytarmalıdır.”

183. 18-ci maddəyə əsasən, Tərəflər təmin etməlidir ki, bir Dövlətin vətəndaşları digər Dövlətin ərazisində həmin Dövlətin vətəndaşları ilə eyni şərtlər əsasında və eyni dərəcədə rüsum və xərclərin ödənilməsindən azad olunsun və münasib şərait və pulsuz hüquqi yardımla təmin olunsun. 20-ci maddəyə əsasən, pulsuz hüquqi yardım istəyən şəxs daima və ya müvəqqəti yaşadığı Dövlətin səlahiyyətli orqanlarına müvafiq müraciət ünvanlandıra bilər. Həmin orqan sonradan bu müraciəti başqa Dövlətə göndərməlidir.

184. Sazişin VI Bölməsində əsasən cinayət işlərinə, xüsusilə də cinayət işlərinin açılmasına dair müddəalar vardır. 35-ci maddənin 1-ci yarımbəndinə əsasən:

“Hər bir Tərəf digər Tərəfin müraciəti əsasında öz qanunlarının müddəalarına müvafiq olaraq və onlara əsasən həmin digər Tərəfin ərazisində cinayət törətməsi iddia olunan vətəndaşlarına qarşı cinayət işi açmalıdır.”

185. 36-cı maddə cinayət işinin açılmasına dair müraciətin edilməsi prosedurunu müəyyən edir:

“1. Cinayət işinin açılması haqqında müraciət yazılı formada edilməli və aşağıdakıları özündə cəmləşdirməlidir:

(1) Müraciət edən orqanın adı.

(2) Haqqında cinayət işinin açılması müraciəti olunan cinayəti təşkil edən aktların təsviri.

(3) Mümkün qədər dəqiq olaraq törədilən aktın vaxtı və yeri.

(4) Müraciət edən Tərəfin qanununun həmin hərəkətin cinayət hesab edilməsini müəyyən edən müddəasının mətni.

(5) Şübhəli bilinən şəxsin adı və soyadı, onun vətəndaşlığına, daimi və ya müvəqqəti yaşayış yerinə dair detallar, habelə ona aid digər məlumat və mümkündürsə, şəxsin xarici görkəminin təsviri, onun fotoşəkli və barmaq izləri.

(6) Varsa, hər hansı zərərin ödənilməsi haqqında tələb daxil olmaqla, cinayətin qurbanının şikayətləri.

Cinayətdən irəli gələn maddi zərərin həcmi haqqında əldə olan məlumat.”