Inson o'zi yashab turgan dunyoni bilish va o'rganish masalas juda qadimdan qiziqtirib kelgan

Inson o'zi yashab turgan dunyoni bilish va o'rganish masalas juda qadimdan qiziqtirib kelgan. Darhaqiqat, bizni o'rab turgan havo qatlami, oyog'imiz ostidagi yer, tirikligimiz asosi havo, butun borliqning hayot manbayi quyosh koinot, yulduz, o'simlik va hay vonot dunyosi juda ham qiziqadiligi bilan e'tiborni tortmay qui maydi. Shu bois borliq olam va undagi tink organizmlar, bu or ganizmlarning yashash tarri, oziqlanish ko'payish tartiblari, odamning paydo bo'lishi, atom malekulalari, hujayra, bir hujayraliиorganizmlar va ularning shakllanishi fanda alohida ahamiyatga ega. XIX nga kelib, fanning taraqqiyoti o'ta jadallashdi, qator be'limlarga, shuningdek, gumanitar va tabiiy fanlarga bilindi Tabiiy fanlar harcha fanlarning boshlang'ich nuqtasi boʻlib, u dunyoning boshlanishidan hozirgacha bo'lgan jarayonlari imonga bog'liq holda emas, balki tabiy ravishda rivolunistei o'rgatadi.Tabiiy fanlarning zamonaviy konsepsiyasi fani eliy ta'lim tizimida yangi fan bo'lib, qator tabiiy fanlarni o'z ichiga olad Ho fan haqida yozishga chog'lanar ekansan o'ylab qolasan, o'zinga o'zing yashab turganimiz organik dunyani va uning barcha tabiy fanlarni mukammal bilamanmi, deya savol berasan. Yo'q, ularni hall hech kim mukammal bilmagan, bilmaydi ham. Lekin bu bomda o'rganishlar izlanishlar davom etayapti, davomelaveradi va bu jyonds ishtim etayotganing taskin beradiTabiiy fanlarning hamma aniq fanlar bo'lib, inson h fanlarning rivojida to'g'ridan-tug'ri yoki nisbiy holda ishtirok etadi. Fan keng va jadal taraqqiy etgan hugungi sharosda, tabiiy fanlarni bilmagan va o'rganishga qiziqmaganlarni tom ma'noda ma'lumotli deb bo'lmaydi. Chunki odamning o'zi tabiat ilmi yoki fani hilan yonma-yon qadam qo'ymeada Qolaversa, odam o'z tashkil topgan hujayra va oqsillarga qiziqishi va ulami hilishga harakat qilishi lazim Hujayra, oquls yoki elektr so'zlarining 'zi odamga deyarli hech narsa bermaydi Fanga qiziqish ularni azariy jihatdan o'rganishga intilgandagina boshlanadi Ushbu fan, ijtimoiy gumanitar sohalardagi talabalarga biz yshab turgan organik olam va tabiatning bir butunligining tink organizmlar va jismlarning o'zaro beg'liqligins, aloqasini tabiiy fanlar vositasida o'rgatadi Gumanitar fanlarni tabiiy fanlarga bog'lab, hab turgan dun- yamizdagi bog'lalikni talabalarga o'rgatish ularning tabiiy-ijtimoiy ongini boyitadi deb o'ylaym
Hozirgi zamon tabiy fanlarini o'rganishda nimalarga e'tibor qaratiladi? Ma'lumki bunda avvalo tinlogoa, genetika timoly tanlagaya, ishivlik nazariyasi sinergetika, ekalogiya, etalogiya, astronomiya va boshqa fanlari o'rganishga ahamiyat beriladi. Ko'p qirrali bo'lgani uchun ham bu fandan dars berish eqituvchidan katta hilim sa izlanishni talab qiladi. Har hir mavzuni hayon qilishda ham anga aloqador turi misol va nazariy tushunchalar, tajribalar hamda voqelikni yetkazishda ham tegahli sohalardagi buyuk olimlarning fikrlariga tayariladi,Ta'kidlash kerakki, hayotimizdagi ko'p nanalar ilmiy uslubiga seslangan. Turmush tarzimizda vai faoliyatimizda bilih bilmagan holda ilmga asoslanib yashaymiz. Qolaversa, foli yatimizning ko'p tomonlari im bilan bog'liq. Har bir insongs thly fanlar u yoki bu darajada kerak
Bugungi talaba faqat ijtimoiy gumanitar farlar bilan cheklanib getmasligi kerak Aks holda dunyoning melanishini va saqelikni grimony, falsafiy jihatdangina anglaydi. Dunyosiy fanlarni yaxshi o'rganish uchun gumanitar o tabiiy fanlarni bir-biriga bog'liq heida o'rganish lozim. Bu vantani ta en tizimiga yangi kirib kel ga-Tahey fanlarning zamonaviy konsepsiyasi fani bajaradi. Bu fu buy va gumanitar fanlarning bir-biri bilan chambarchas bog'liqligini, biz yashab turgan olamni eganishdagi, bilishdagi ahamiyatin, bu haqda umumiy tushuncha berish uchun xizmat qiladiBu for midagi konseptly so'zi nimani anglatadi? Ma'lumki qator tabiiy fanlar hi-hin bilan o'zaro bog'liq flu o'nda eslatib o'tish kerakki, shu bilan birga harcha fanlarning rivojlanish jarayonlaridagi ilmiy irlanishlar va kuzatuvlarning nati jalarida nazariyalarda genunlarda, gipeseza yoki fararlarda, model- lar yo'nalishlar, empirik umumlashmalar tarzida bo'ladi. Bu tushunchalarning hammasini qamrab oladigan ibora konsepsiya dir Tabiiy fanlar yerda adamrol paydo bo'lish bilan birga moj lanih, katta yo'nalish hosil qildi. Ammo shimmi yoddan chiqarmaslik ketak ki, bu fanlar imonlar ishtiroksiz ham mojlana oladi
Tabiiy fanlarning rivojlanishi tesnika olamini juda katta yutuq- lar hilan boyitdi Utkan samalyotlar, tezyurar, baquvvat suv osti tem kemalari yaratildi, konmouni o'rganish, kosmosdan turib yer chan bo'ylab kuzatishlar olib borish, megadunyoni kuzatish yoʻlga qo'yildi eyga odamning qe ishi va hokazalar shular jumlasi dandir. Tibbiyotda aql bovar qilmas natijalarga erishildi: dunyoning hamma mamlakatlarida odamlarning o'rtacha yoshi uzaydi, inson a'zolarida Transplantatsiya ishlari olib berildi. Sam gizakiarini muvaffaqiyatli ajratishlarga muvaffaq bo'lind Bologiya fanining yutuqlari yerda hayot paydo bo'lishi, genetikaning yutuqlari gen in jeneriyasi, Kinnlashtirishning boshlanishi kahi fan yutuqlarida ijobiy ihatdan ifodasini topdi. Shu bilan hings ta'kidlash kerakki, tabiat va insoniyat uchun kavli kashfiyottar biologik kasalliklap, bokim yoviy qurilar ham fan izlanishlarining mahidir Ming yillar davomida tabur va jamiyatni o'rganish bo'yicha hitta fm naturfalsafa fani mavjud bo'ldi Natur-tabu so'rini anglasa yunoncha Phileo sesaman sa Sophia-donishmandlik ma'nosini bildirad Tabatoz sharni yoki tabut haqidagi fan o'rganishes bildiradi. Bu so'zlar sida Naturfilmnya yoki Tamatfalsafa degan so'z bo'lib chiqadi, Tabiatshunoslik-abiatdagi turli hodisa va juraynniami obyekTiv bilimlarning ajarishini va uni insonning ta'sir kuchi hilan tizimga soladi Tabiatshunoslikda kuzatish, tajriba oʻtkazish yodamda fantari o'rgandi, uning matins dunyoning tabily-ilmiykarinishni miy bilimlarni bir tizing soladi Tabiatshunoslikning maqsadi-tabiatdagi hodisa va jamyonlarni, o'rganadi, tahlil qiladi va aniqlaydi. Hagagati bilish uchun his qilishning ahamiyati va idrok munkkab falsafiy savoldir Fanda haqiqiy deb hisoblangan nanali yoki ma'lumotlar tajriba natijasida qayta ko'rib ishotlanadi.Tabiatshunoslikning asosiy qoidalari tabiat iqlimini emperik

Tabiatshunoslikni ongli ravishda organike noorganik bolamiz, aslida tabiatdari namalar tink va notinikka helinadi Tabiatshunoslikda quyidagi zanjir hosil boʻladi Fizika, kimye nongganik (notink tabut) organik ilk tab)

biologiys Tabiatdagi hodisalar quyidagi tartibda boradi Auronomiys Geology Geografiya Biologiya

Bu faniar tabiatshunoslikning poydevor heb hisoblanad ammo bogun yangi-yangi fan bo'g'imlari paydo bo'lmoqda, strun day yangi bo'g'im-puologiya fani hisoblanadi, unda ko'pgina tu-

shunchalar aq, ong hilan idrok etiladi. Tabiatshunoslikning uchta bosh yo'nalishi bor

1. Juda katta, kengni o'rganish. 2. Juda kichkinani e'ganish

3. Juda murakkabni o'rganish

Juda kattani astronomiya fam o'rganad astronomik asboblar yordamida Borliqni o'rganib, birni nima kutayapti, biz Berbiq bilan birganizmi yo'qmi va boshqa savollarga jab topishga harakat qiladi.

Juda kichkinani finika o'rganadi Atomlar va zarralar dunyosi Tuzilishi hodisalar, kuch, saqlanish qonuni va boshqalar Juda murakkabni biologiya fani enganadi ink hujayralar, kim yosiy siementlar, ko'p huayrallar, geninka tafakkur mik va tom lar dunyosidagi bog'lanish, kosmosting ta'sir un hoshqalar

Tabiy tuslarning zamonaviy konsepsiyasi fani o'rgat ekanmi, avvalo, u asnaas fan, sachon va qanday paydo bo'lgan uning tarii. Jarkibi va rivelanish jarayoni qanday bormoqda, de gan savollinga javob izlaymiz. Ustiga ustak bu jarayonda qadimgi zamon na alaran, barigi zamon fan. Shar va G'arb olmuring fan xizmatlan imoiy fally va shiy qarath lari, borliqning a odamning paydo bo'lishiga oid bir-biriga zid fikrls doch kelamiz O'qinchi bunday paytda talabalarga hu boradagi oby farlarini yetkazishi, ular orasida ezaro qirg'in bahs olh bolags turtki benchi, ani ai fikrlangs tayangan holda

02 xulosalashi zarur Mashg'ulotlar davomida talabalarga, dalah ilm-fan sususida ani filar bayon etilgan Avestom va undagi ilmiy tushunchalar. yuann, gk va saliya olimlan. Vill audan boshlab Markaziy Osi yolk olimlar, Temur va temuriylar, Bobur va boburiylar davri o's stands Vevropa ofimtan tamda XIX-XX asrlandagi fan dar alari, ularning tabiiy fanlar rivojiga qo'shgan hissalari haqida mumerlar beriladi.

Tabiiy fanlarning zamonaviy konsepsiyasi kurs institut va univeritatiarning utimoiy-gumanitar fakultetlarida, texnika va diniy o'an yurtlarida o'qitilmoqda. U har bir mutaxassislik uchun shu mutasaidik yo'nalishidan kelib chiqqan holda o'rgatilishi lozim Fanning vazifa yashab turgan inseminta voqelik to'grisidagi amaliy bilimlari o'rganish, ushbu voqelikni kuzatish

va bu jarayonda olingan matalarni ilmiy jihatdan bir tizimgs a

-Tahily fanlarning zamonaviy konsepsiyasi kursining maqadi amaliy tanda empirik kuzatishlar ungli in tafakkuri doirasi dag bilimtani o'rganish, aniq xalesular chiqaralta ilmiy xu locain insonlarning moy turmush tarzini yaxshilash yo'lida foydalanish Bu boradagi hamma miy xutesalat insonning yaxshi

yashashi, sog'lom va uzoq umr ko'rishi uchun xizmat qilishi lozim. For anadian ebyekt bu boradagi zlanishdarning yo'nalishi hisoblanadi. Chunonchi, uning uchun tabiat, jamiyat, odamlar, texnika, madaniyat, ba'zan nishiy tarzda fanning o'zi ham o'rganish obyekti bo'lishi mumkin.

Organiga ratilgan obyektning alohida bir tomoni Anning predio salad Masalan, tabiatning o'zi fizik, ekologik, attr- nomik, fiulogik muqtai nazardan o`rganish obyekti bu fish mum kin Shuni ham aytish kerakki, bu fanlardan har birining o'rganish predmeti boshqa hoshan Bincharin, ulardan har birini tabiatning shu fanga xos tomonlarigina quiqtiradi