Inson psixikasini ontogenezda rivojlanishi

Ijtimoiy ong tabiiy va ijtimoiy vokelikning in’ikosi, jamiyatning muayyan
davriga yoki qismiga tegishli bo`lgan umumiy xis-tuyg`ular, kayfiyatlar, qarashlar, G`oyalar, nazariyalar majmuidir.
Ijtimoiy ong tufayli jamiyatning o`z-o`zini anglashi sodir bo`ladi,
kechayotgan jarayonlarga munosabati shakllanadi. Ijtimoiy o`zgarishlar bilan bir
qatorda ijtimoiy ong ham o`zgarib rivojlanib boraveradi. Ammo bundan, aslo,
ijtimoiy ongning taraqqiyoti faqat ijtimoiy vokelikdagi o`zgarishlargagina bog`liq
ekan-da, degan xulosa kelib chiqmaydi. Zero, ijtimoiy ong o`z taraqqiyotida nisbiy
mustaqillik harakteriga va ijtimoiy vokelikka faol aks ta’sir eta olish xususiyatiga
ham egadir.
Ijtimoiy ongning bunday xususiyatlari nimalarda ko`rinadi?
Avvalo, ijtimoiy ongga vorislik xos ekanligini ta’kidlash lozim. Bu ijtimoiy
ong shakllarining o`z rivojlanish mantiqiga, qonuniyatlariga ega ekanligida yaqqol
namoyon bo`ladi. Bundan tashqari, ijtimoiy ong rivojida uning turli shakllarining
o`zaro ta’siri ham muxim rol o`ynaydi.
Ijtimoiy ong, undagi o`zgarishlar vokelikka hamma vaqt aks ta’sir etib kelgan. Bilimlar qulami, tarixiy tajriba har bir davrda ayricha bo`lganidek, bu ta’sirning kuchi ham turlicha bo`lgan. Ijtimoiy ongning mohiyati uni individual ong bilan solishtirganda yanada yaqqol namoyon bo`ladi.
Individual ong muayyan, guruh, elat, millatga mansub bo`lgan ayrim
kishining ongi bo`lib, jamiyatdagi vokelik va real borliqning aloxida olingan
shaxsning ongida aks etishdir.
Ijtimoiy va individual ongning mohiyatini chuqurrok anglash uchun ular
o`rtasidagi o`xshash va farqli tomonlarni tushunib olish maqsadga muvofiqdir.
Ijtimoiy va individual ong o`rtasidagi o`xshashlik bir tomondan, har
ikkalasining ham ijtimoiy vokelikni aks ettirishida ko`rinadi. Boshqa tomondan,
ijtimoiy ong vokelikni individ ongi orqali aks ettiradi. Chunki, ijtimoiy vokelikda
yo`z beradigan o`zgarishlar avvalo, aloxida kishilar ongida o`z aksini topadi va
undan so`ngina ijtimoiy ongda gavdalanadi.
Ijtimoiy ong bilan individual ong o`rtasida farqli tomonlar ham mavjudki, ular quyidagilarda ko`rinadi: