Intellektual tizimlar haqida umumiy ma’lumot

Bilim olishning psixologik jixatlari(kognitiv qatlami)

Kognitiv satpam. Kognitiv psixologiya (ingl. Sognition - dunyoni bilish, anglash) inson atrof-dunyoni urganishda ishlatadigan metodlarni urganadi. Bilimlar muxandisiga kognitiv psixologiya nukgai nazaridan kuyidagi maslaxatlarni berish mumkin:

• 
  muxandisga kulay bulgan uslubda takdim etishga ekspertni majburlamaligi kerak Yekspert bilan turli xil metodpardan foydalanish kerak, “kulf- kalit” kabi ekspertga moe metod bulishi kerak degan shartdan uzoklashish kerak.
  
• 
  Protseduraning bosh maksadini anik belgilab olish kerak, bu ekspert va muxandis munosabatlari va natijada xosil buladigan asosiy tushunchalarga bevosita tasir etadi.
  
• 
  Yekspert fikrlarini aks ettiruvchi chizmalardan kuprok foydalanish kerak. Bu muxandis xotirasida malumotlarni obrazli kurinishda saklanishiga yordam beradi.
  

55. 
    Bilim olishning gnoseologik jihatlari
    

Bilim olishning gnoseologii jixatlari.
Gnoseologiya - fapsafada bilish nazariyasi va inson ongida mavjudpik nazariyasi bilan boglik bulim.
Bilimlar muxandisligi fan sifatida ikkipangan gnoseologiya sifatida ifodalash mumkin! mavjudli (D) avval ekspert (Ml) ongida shakillanadi, keyin ekspertning faoliyati va tajribasi bilimlar muxandisi (M2) yordam ida eTning bilimlar bazasini tashkil etuvchi bilim (Pz)ga interpretatsiyalanadi. Mavjudlikni bilish jarayoni inson ongida borlikni anglashga yunaltirilgan.
D - mavjudpik
Ml - mavjudlikning ekspert modeli
M2 - mavjudpikning bilimlar muxandisi modeli
Pz - bilimlar maydoni

56. 
    Ilmiy bilim kriteriyasi
    

Ilmiy bilim kriteriyasi. Nazarya — nafakat ilmiy bilimlarni umumlashgan katiy tizimi, balki yangi bilimlarni ochishning usullari xamdir.
Ilmiylikning asosiy metodologik kriteriyalari kuyidagilar:

• 
  ichki moslik va t^trilik
  
• 
  tizimlilik
  
• 
  xolisonalik
  
• 
  tarixiypik
  

Ichki moslik va tugrilik. Bu kriteriya emperik jixatdan bir karashda ishlamaydigandek. Bilimning tulik emasligi predmet soxasini t^lik tafsiflapmasligi bilan boglik

2. 
   Tizimlilik. Tizimli yondoshuv ixtiyoriy predmet soxasini bir necha Uzaro munosabatdagi kismlardan tashkil topgan yagona tizim sifaщsa taxlil etishga yunaltiripgan.
   
3. 
   Obektivlik. Bilish jarayoni chukur subektiv, demak u urganilayotgan subekt xususiyasiga boglik. Subektivlik faktlarni anikdashtirilganda paydo buladi va obektni ideallashtirgan sari chukurlashib boradi
   
4. 
   Tarixiylik. Bu kriteriya tarakkiyot bilan boglik. Bugunni anglash - utmishni anglash bilan boglik-
   

57.