Intellektual tizimlar

Bilimlar bazasi tahrirlagichi - BBT
. BBni to‘ldirishda ekspertlar bilan 
ishlash jarayonida bilimlar muxandisiga yordam berish uchun mo‘ljallangan. BB - 
bu fayl tizimi va BBT tabiiy tilning ba’zi ichki to‘plamidan bilimlar muxandisi 
foydalanadigan, MChMga yo‘naltirilgan, maxsus kodga o‘tkazuvchi translyatorni 
ifodalaydi. 
BBT shart: 
• 
bilimlar muxandisiga qulay bo‘lishi; 

---

21 
• 
oldindan ko‘zda tutilgan BB tarkibining ixtiyoriy tuzilishini realizatsiya 
qilishi; 
• 
BB elementlarini tuzilishga o‘zgartirish kiritmasdan to‘g‘rilashga imkon 
berishi; 
• 
bilimlar muxandisi bilan “do‘stona interfeys”ni ta’minlashi. 
5. 
Bilimlarni ifodalash
moduli o‘ta ixtisoslashtirilgan soha maydoni haqidagi 
bilimlarni chiqarib olishga xizmat qiladi. Bu bilimlar empirik xarakterga ega va shu 
sohada uzoq vaqtdan beri ishlovchi, ekspert xususiyatiga ega bo‘ladi. Bu ETni 
loyihalashdagi muhim jihatidir. 
Bilimni egallash - ET ishlab chiqishdagi eng nozik bosqichlardan biri. 
Hozirda bilimlarni egallashda hech qanday avtomatlashtirilgna vositalar mavjud 
emas. YeT larning soha bo‘yicha bilimlari o‘quv adabiyotlari, hisobotlar, kasalliklar 
tarixi, tajribaviy malumotlar, shaxsiy tajriba kabi malum bir manbaalardan yig‘iladi.
Bilimlarning yagona asosiy manbasi - mutaxassis-ekspert hisoblanado. 
Bilimlar bo‘yicha muhandis bevosita ekspert bilan muloqot jarayonida bilimni 
to‘playdi. 
 
1 rasm. Bilimni egallash jarayoni. 
Bu jarayon uzluksiz, odatda oylab davom etadigan tizimli intervyular ketma-
ketligidan tashkil topgan. 
Bilimlar muhandisi ekspert bilan ishlashi zarur, ayni ma’lum bir vaziyatda 
qanday yo‘l tutmoqda, shuni kuzatishi zarur. Ma’lum bir toifaga kiruvchi masalani 
aniq hal etishda uning uslublari va qoidalari haqida to‘g‘ridan to‘g‘ri savol berish 
orqali samarali yondoshuvni tashkil etishi zarur. Bu kabi qoidalarni shakillantirishda 
odatda ekspertga qiyinchilik tug‘iladi. Bu tabiiy holat ekspertiza paradoksi deyiladi. 
Shu sababli asosiy talab: o‘zingizning ekspertingiz bo‘lib qolmang.
Exspert 
Muxandis 
Masala
Ma’lumotlari 
Bilim 
Hal etish 
usullari
Formallashgan bilimlar 
tuzilmasi 
Bilimlar 
Bazasi 

---

22