Intellektual tizimlar

2. 
Tushunchalar strukturasi. 
Sun’iy intelekt va kognitiv psixologiya bo‘yicha ko‘plab mutaxassislar 
intelektning asosiy xususiyati - inson ongida barcha tushunchalarning ma’lum 
tarmoq yordamida birlashganlgi deb hisbolaydi. Shuning uchun bilimlar bazasida 
faqatgina atamalar emas balki ensiklopediya - atamalar izohi va ularning bir-biri 
bilan bog‘lanishi muhimdir. Ushbu jarayonda bilimlar muhandisi oldidagi asosiy 
muammolardan biri suhbu bog‘lanishni o‘rnatishdir. ekspert va muhandis ish 
jarayonida kognitiv psixologiya natijalariga mos keluvchi tushunchalar 
iyerarxiyasini yaratishdan iboratdir.
3. 
Foydalanuvchi lug‘ati 
Umumiy kod va tushunchalar strukturasi qatlamidagi lingvistik natijalar 
adekvat bilimlar bazasini qurish uchun yo‘naltiriladi. Shuni unutmaslik zarurki, 
oddiy foydalanuvchi malakasi predmet sohasidagi maxsus tilni butunlay 
tushunmasligi mumkin. Foydalanuvchi interfeysini yaratishda tizim qulay, 
tushunarli va shaffof bo‘lishi uchun umumiy kod lug‘atiga qo‘shimcha ishlov 
berishga to‘g‘ri keladi.
Bilimlar muhandisi ish jarayoniga salbiy tasir etuvchi quyidagi lingvistik 
muammolarni keltirish mumkin: 
- turli tilda suhbat qurish 
- terminlarni noadekvativ interpretatsiya qilish 
- foydalanuvchi tili va umumiy kod orasidagi farq yo‘qligi.
 
Takrorlash uchun savollar: 
1. 
Semantik tarmoq nima va u nima uchun ishlatiladi? 
2. 
Semantik tarmok tashkil etish g‘oyasi nimalardan tashkil topgan? 
3. 
Semantik tarmokda ma’lumotlar qay tarzda beriladi? 

---

42 
4. 
Semantik tarmoq qurishda elementlar bog‘liqligi, tarkibi o‘rtasida 
chegaralanish mavjudmi? 
5. 
Cho‘qqilarlarni guruxlashda munosabatlar operatorlar sifatida qanday 
munosabatlar keltiriladi? 
6. 
Bilim olishning psixologik jixatlari nimada? 
7. 
“Gnoseologiya” nimani o‘rganadi? 
8. 
Nima uchun bilimlar muhandisligi ikki marta gnoseologiya deb ataladi? 
9. 
Ilmiy bilish kriteryalarini nimalar tashkil etadi? 
10. 
Umumiy kod tushunchalar strukturasidan nimasi bilan farqlanadi? 
11. 
Foydalanuvchi interfeysini yaratishda nimalarni hisobga olish zarur? 
12. YeT yaratishda qanday talablar qo‘yiladi? 
13. 
Qanday holatlarda eT qurish ma’noga ega?