International journal on human computing studies

---

 INTERNATIONAL JOURNAL ON HUMAN COMPUTING STUDIES 

https://journals.researchparks.org/index.php/IJHCS e-ISSN: 2615-8159 | p-ISSN: 2615-1898 
Volume: 03 Issue: 9 |Nov 2021 
 
© 2021, IJHCS | Research Parks Publishing (IDEAS Lab) www.researchparks.org | Page 23 
Copyright (c) 2021 Author (s). This is an open-access article distributed under the terms of Creative Commons 
Attribution License (CC BY).To view a copy of this license, visit https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
 
Elektron Hujjat Aylanishi Tizimida Ma'lumotlarni Himoyalash 
Asatov Ma'rufjon Azimjon o’g’li 
TATU Axborot xavfsizligi fakulteti 703-20 guruh magistri 
--------------------------------------------------------------***------------------------------------------------------------- 
Annotatsiya: 
Mazkur maqolada elektron hujjat 
aylanish tizimi haqida fikr-mulohazalar bildirildi. 
Kalit so'zlar: internet, hujjat, elektron, bitim, 
hisob-kitob,qog'oz, kompaniya, bitim 
Bugungi kunda, aksariyat kompaniyalar qog'ozli 
ishlardan elektronga o'tmoqda. Bu tashkilot vaqtini 
ham, pulni ham tejaydi. Elektron hujjat aylanishi 
hujjatlarni yo'q qiladi. Ma'lumotni ofisdan yoki 
boshqa joydan kuniga 24 soat almashish mumkin. 
Elektron imzo va Internetga ulangan kompyuterga 
ega bo'lish kifoya. Bundan tashqari, elektron hujjat 
aylanishi tizimi ish jarayonini real vaqt rejimida 
kuzatib borish imkoniyatini beradi. 
Oddiy so'z bilan aytganda, elektron hujjat aylanishi - 
bu mahalliy hujjatlar, Internet yoki boshqa kanallar 
orqali elektron hujjatlar almashinuvi. Elektron hujjat 
aylanishi tashkilot ichida ham, kompaniyalar 
o'rtasida ham sodir bo'lishi mumkin.Elektron hujjat 
aylanishi elektron hujjatlarni axborot tizimi orqali 
jo‘natish va qabul qilib olish jarayonlari 
yig‘indisidan iborat bo‘ladi. 
Elektron hujjat aylanishidan bitimlar tuzish (shu 
jumladan shartnomalar tuzish), hisob-kitoblarni, 
rasmiy va norasmiy yozishmalarni amalga oshirish 
hamda boshqa axborotni uzatishda foydalanish 
mumkin.Elektron 
hujjat 
aylanishi 
tizimining 
vazifalari 
Elektron 
hujjat 
aylanishi 
tizimi 
quyidagi 
funktsiyalarni bajaradi: 

hujjatlarni ro'yxatdan o'tkazish; 

hujjatlarning bajarilishini nazorat qilish; 

kataloglarni yaratish; 

hujjatlar bilan ishlash tarixini saqlagan holda 
qog'oz va elektron hujjatlarning harakatini 
boshqarish; 

hujjatlar tafsilotlarini yaratish va tahrirlash; 

korxonaning hujjat aylanishi to'g'risidagi 
hisobotlarni shakllantirish; 

fayl tizimidan va Internetdan hujjatlarni import 
qilish; 

hablon yordamida to'g'ridan-to'g'ri tizimdan 
hujjat yaratish; 

hujjat versiyalari, murakkab ko'pkomponentli va 
ko'p formatli hujjatlar, qo'shimchalar bilan 
ishlash; 

hujjatlarni elektron tarzda tarqatish; 

papkalardagi hujjatlar bilan ishlash; 

skanerlash va tanib olish yordamida hujjatlarni 
qabul qilish; 

ma'lumotlarga kirish va hujjatlarni qayta ishlash 
xarajatlarini kamaytirish. 
Elektron hujjat aylanishi tizimini tashkil qilishning 
ikki yo'li mavjud. Birinchidan, pudratchilar bilan 
elektron hujjat aylanishi to'g'risida shartnoma tuzish 
va elektron pochta orqali elektron imzo bilan 
imzolangan hujjatlar bilan almashish mumkin. 
Ikkinchidan, siz EDI-ni maxsus operator orqali 
tashkil qilishingiz mumkin. Bunday holda siz 
elektron hujjatlar almashinuvini tartibga solishga 
qo'shilishingiz kerak. Shundan so'ng rasmiy hujjatlar 
va norasmiy hujjatlar bilan kontragentlar bilan 
almashinuv amalga oshiriladi. 
Elektron hujjat aylanishi - bu ixtisoslashtirilgan 
dasturiy ta'minot, elektron pochta, Internet, lokal 

---

 INTERNATIONAL JOURNAL ON HUMAN COMPUTING STUDIES