Investitsiya loyihalari tahlili

6.5.U skunalarni ta ’m irlash yoki alm ashtirish
haqidagi qarorlarni asoslash
Bir-birini 
siqib 
chiqaradigan 
investitsiya 
loyihalaridan 
birini 
tanlashdagi m uhim holat, m avjud asbob-uskunani rem ont qilish kerakmi 
yoki uni yangilash kerakm i degan savolga javob topishdir. Agar firma 
asbob-uskunalam i rem ont qilsa bu yangi sotib olishdan k o ’ra kam pul 
chiqimini ta ’m inlaydi, lekin shuni unutm aslik kerakki, eski asbob- 
uskunalam ing yaroqlilik m uddati yangilarinikidan kam b o ’ladi. Bunday 
holda a w a la m b o r rem ont qilishga m o ’ljallangan asbob-uskunalar qanaqa 
xarajatlarni talab qilishini aniqlab olish kerak. Bu xarajatlarga rem ont 
sarflari bilan birga eski uskunalam i sotishdan kelishi m um kin b o ’lgan boy 
berilgan foyda, y a ’ni likvidatsiya qiym ati xam kiritiladi. Tahlilni 
ekvivalent annuitet yoki yillik ekvivalent xarajatlarni taqqoslash asosida 
olib borish mum kin.
96

---

M isol. Faraz qilaylik,sizda eski «Jiguli» avtomobili m avjud. Siz uni 
5 mln. so ’m ga sotib yuborib, 10 mln. so ’m ga 10 yil xizm at qiladigan va 
jiddiy rem ont talab qilm aydigan yangi avtomobil sotib olishingiz mumkin. 
YOki o ’sha eski avtom obilni 2 mln. so ’m ga kapital rem ont qilib, 5 yil 
foydalanishingiz mumkin. H ar ikki holda ham foydalanilgan avtomobilni 
m etallalom ga topshirishingizga to ’g ’ri keladi (bunda likvidatsiya qiymati 0 
ga teng b o ’ladi).
YU qoridagilardan kelib chikib, eski avtom obildan foydalanish bilan 
bog’liq variantning qiymati - 7 mln.sum, y a’ni boy berilgan foyda - 5 
m ln.sum , rem ont xarajatlari - 2 m ln sum. D iskontlash koeffitsientini 10% 
deb olsak, quyidagi yo ’l bilan rem ont qilinadigan avtom obilning 5 yillik 
xizm at qilish m uddati uchun yillik ekvivalent xarajatlarini hisoblashim iz 
mumkin:
E A =7,0/3,791=1,847 mln.sum
YAngi avtom obil uchun mos k o ’rsatkich:
E A = 10/6,145=1,627 mln.sum
Bu holda, bizning tahlil pul tushum lariga em as, balki qilingan 
xarajatlarga asoslangan. SHu tufayli, biz uchun eng qulay investitsiya 
Loyiha bu eng kam yillik ekvivalent xarajatni ta ’m inlaydigan variantdir. 
K o ’rinib turibdiki, yuqoridagi m isolda yangi avtom obil sotib olish, eskisini 
ta ’m irlashdan m a’qulrokdir.
SHu yul bilan investitsiyalashtirishda variantlarning ko ’pligiga 
qaram asdan N PV dan foydalanish - analitik va investorlar uchun 
loyihalarning m a’qulini tanlash uchun ishonchli asos yaratadi. Xattoki, 
firm aga katta darom ad keltiradigan, lekin bir-birini siqib chiqaradigan 
variantlardan birini tanlab olishda ham bu k o ’rsatkich m uhim aham iyatga 
ega. 
T o ’g ’ri, 
bulam ing barchasi agar firm a byudjet tanqisligiga 
uchram agan va shuning uchun investitsiya loyihalarini investitsiyalarni 
cheklash sharoitlarida tanlashi kerak b o ’lmagan holdagina amal qiladi.
97

---