Investitsiya loyihalari tahlili

7.5. L oyihani am alga oshirish ishlari grafigi
Loyihaning texnik jihatlarini ishlab chiqish hech b o ’lm aganda 
loyihani am alga oshirishning kim, nimani va qachon bajarilishi k o ’rsatib 
o ’tilgan dastlabki rejasini tuzishni o ’z ichiga olishi kerak. B unday faoliyat 
b a ’zida tarm oqli tahlil yoki tanqidiy y o ’l uslubida tahlil deb yuritiladi. 
Oxirgi atam a dasturlam i baholash va izohlash uslubi kabi m urakkab 
tizim lam i o ’z ichiga oladi. Bu tizim lar bir tadbir boshlanishidan oldin 
tugallanishi kerak b o ’lgan yoki belgilangan m uddatda tugallanm ay qolishi 
butun loyiha b o ’yicha ishlarning kechikishiga olib kelishi m um kin b o ’lgan 
tadbirlam i aniqlashga m o ’ljallangan. Bu tizim lar yirik fuqaro inshootlarini 
o ’z ichiga olgan loyihalarni rejalashtirishning samarali vositasi b o ’lsa-da, 
boshqa loyihalar uchun tadbirlar ketm a-ketligini belgilovchi va izohlar 
bilan to ’ldirilgan oddiy k alendar’ rejalari ham etarli hisoblanadi. H ar 
ikkala holda ham o ’z vaqtida bajarilishi loyihani am alga oshirishga ta ’sir 
k o ’rsatuvchi tadbirlam i aniqlash va ularni tugallashga etarli vaqtni 
ta ’minlash kerak. Bu tadbirlam i etarli darajada rejalashtirm aslik oqibatida 
loyihani rejalashtirish m uddatlari cho’zilib ketishi mumkin.
Loyihani am alga oshirish b o ’yicha ishlar grafigi real, y a’ni tashkilot 
va shaxslarning im koniyatlari darajasiga asoslangan b o ’lishi shart. Haddan 
ortiq optim istik grafiklardan foydalanish salbiy natijalarga, operativ 
rejalashtirishning izdan chiqishi, ishlar rejadan orqada qolganda turli 
tashkilotlar o ’rtasida kelishm ovchiliklarga olib keladi. B undan tashqari
109

---

ishlar grafigi noreal tuzilganda iqtisodiy va m oliyaviy tahlilda noto’g ’ri 
xulosalarga kelishga sabab b o ’ladi.
Q isqacha hulosalar
Loyiha maqsadi nuqtai nazaridan eng qulay b o ’lgan texnologiyalarni, 
loyihadan m anfaat k o ’rishi m um kin b o ’lgan aholi kontengenti, m ahalliy 
sharoitlar, kapital, xom ashyo 
va ishchi kuchidan foydalanish 
im koniyatlari 
va ular bahosi, 
bozor hajmi, 
shuningdek loyihani 
rejalashtirish ham da am alga oshirish im koniyatlarini aniqlash texnik 
tahlilning vazifasi hisoblanadi va uning m ohiyatini tashkil etadi.
Loyihalarni ishlab chiqishning texnik m uam m olardan k o ’pchiligi 
k o ’pgina loyihalarga xos b o ’lib bularga m ulk shakli, loyiha k o ’lami, 
am alga oshirish m uddatlari, texnologiyalarni tanlash kabilar kiradi.
Loyihalar davlat sektorida yoki xususiy sektorda am alga oshirilishi 
loyiha ko ’lamiga, texnik rejasiga ta ’sir k o ’rsatadi.
Loyiha 
k o ’lam ini 
aniqlashda 
loyiha 
m ahsulotiga 
talab, 
tashkilotlam ing im koniyatlari, resurslam ing m avjudligi kabilar m ezon 
b o ’lib xizm at qiladi.
S of keltirilgan qiym at N P V eng yuqori b o ’lishini ta ’m inlaydigan 
k o ’lam loyiha uchun optimal hisoblanadi. K o’p kom ponentli loyihalarda 
o ’zaro bir-birining o ’m ini bosadigan, bir-birining o ’m ini to ’ldiradigan va 
m ustaqil kom ponentlar o ’zaro farqlanadi.
Loyiha uchun N PV ni m aksim allashtiradigan jo y eng yaxshi 
hisoblanadi. 
L oyiha 
o b ’ekti 
yoki 
xom
ashyo 
bazasiga, 
yoki 
iste’m olchilarga yoki zarur infratuzilm alarga yaqin joyga quriladi.
Loyiha xarajatlari asosiy va q o ’shim cha sm etada aks ettiriladi. 
A sosiy sm etada loyiha tuzilgan vaqtdagi uning qiymati, baho va miqdoriy 
o ’zgarishlar ta ’sirida xarajatlardagi o ’zgarishlar esa q o ’shim cha sm etada 
aks ettiriladi.