Ionlanuvchi nurlanishning biologik ta’sir mexanizmlari

Turli intensivlikdagi nurlanishning organizmga ta’siri

Organizmni - nurlanish olgan dozasi, j/kg	Effekt	Eslatma
0, - 0,25	Kuzatilmaydi	-
0,25 - 1	Qonda ba’zi o‘zgarishlar kuchsiz chanqoq-lik seziladi	Ilik limfotik tugunlar va taloqning bir oz buzilish
1 – 3	Umumiy holsizlik, qonda o‘zgarish, qayd qilish, charchash	Antibiotiklar bilan davolash natijasida to‘la davolash mumkin.
3 – 6	YUqorida aytilgan effektlar va zaharlanish, qon qo‘yilish,	Davolashda antibiotik va qon quyish. Ba’zi hollarda ilik ko‘chirib o‘tqazish. Tuzalish ehtimoli 50%
6	YUqorida aytilgan ham-ma effektlar va marka-ziy nerv tizimining jarohatlanishi	Agarda nurlanish dozasi dan oshsa o‘lim muqarrar

Ichki organlarda joylashgan o‘simtalarni radiatsiya bilan nurlan­tirganda nurlanish tashqi manbadan yuboriladi. Bunday o‘simtalarni buzish uchun zarur bo‘lgan bir oylik nurlanish dozasi 60 Greyga teng. Oddiy rentgen qurilmalarda hosil qilinadigan rentgen nurlar energiyasi 150 keV ga teng. Bu nurlarning energiyasi organizm ichki qismlariga kirishga etarli emas. SHu sababli davolashda 1 MeV ga teng. Bu nurlar rentgen nuriga qaraganda organizmga ancha chuqur kiradi. Hozirgi vaqtda energiyasi 4 MeV ga teng bo‘lgan elektronlar oqimidan foydalaniladi. Organizmning juda ichki qismlarida joylashgan o‘simtalarni nurlantirish uchun uglerod, kislorod yoki neon ionlaridan foydalanish yaxshi natijalar beradi. Bu holda o‘simta atrofidagi sog‘lom to‘qimalar juda oz nurlanish olar ekan. Ammo hozirgi vaqtda bunday ionlarni ancha yuqori energiyalarga tezlashtiruvchi tezlatgichlar ishlab chiqarish qimmatga tushadi. SHu sababli bunday qurilmalar kelajakda ko‘plab ishlab chiqarilishi mumkin.

• Ichki organlarda joylashgan o‘simtalarni radiatsiya bilan nurlan­tirganda nurlanish tashqi manbadan yuboriladi. Bunday o‘simtalarni buzish uchun zarur bo‘lgan bir oylik nurlanish dozasi 60 Greyga teng. Oddiy rentgen qurilmalarda hosil qilinadigan rentgen nurlar energiyasi 150 keV ga teng. Bu nurlarning energiyasi organizm ichki qismlariga kirishga etarli emas. SHu sababli davolashda 1 MeV ga teng. Bu nurlar rentgen nuriga qaraganda organizmga ancha chuqur kiradi. Hozirgi vaqtda energiyasi 4 MeV ga teng bo‘lgan elektronlar oqimidan foydalaniladi. Organizmning juda ichki qismlarida joylashgan o‘simtalarni nurlantirish uchun uglerod, kislorod yoki neon ionlaridan foydalanish yaxshi natijalar beradi. Bu holda o‘simta atrofidagi sog‘lom to‘qimalar juda oz nurlanish olar ekan. Ammo hozirgi vaqtda bunday ionlarni ancha yuqori energiyalarga tezlashtiruvchi tezlatgichlar ishlab chiqarish qimmatga tushadi. SHu sababli bunday qurilmalar kelajakda ko‘plab ishlab chiqarilishi mumkin.

•