"İqtisadiyyatı güclü olan dövlət hər şeyə qadirdir". "Biz neft kapitalını insan kapitalına çevirməliyik"
Key words: small and medium entrepreneurship, oil sector, non-oil sector, strategic road map, economic development
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 37
- THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 38
- THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 39
- İstifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısı
- THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 40
- Açar sözlər
- Key words
|
Key words: small and medium entrepreneurship, oil sector, non-oil sector, strategic road map, economic development
Kiçik biznes müxtəlif dövlətlərin iqtisadi çiçəklənməsinə səbəb olan və istehsalın canlanmasına və əhalinin iqtisadi fəallığının yüksəldilməsinə güclü stimul verən mühüm amildir. Kiçik sahibkarlıq iqtisadiyyatın ən çevik və nəticəli sektorlarından biridir, habelə ÜDM-in xeyli hissəsinin yaradılması onun payına düşür, iqtisadi fəal əhalinin xeyli hissəsi onda işləyir. İş yerinin yaradılmasından başqa, rəqabət qabiliyyətli, dinamik və diversifikasiyalı iqtisadiyyatın yaradılmasında da kiçik və orta biznesin mühüm rolu vardır. Bazar münasibətlərinin formalaşması və inkişafı müxtəlif mülkiyyət formalı təsərrüfat subyektlərinin fəaliyyətini tələb edir. Çoxlu sayda kiçik mülkiyyətçilər təbəqəsi kimi çıxış edən kiçik biznes əhəmiyyətli şəkildə ölkənin sosial-iqtisadi inkişaf səviyyəsini müəyyən edir. Ona görə də sivil ölkələr də olduğu kimi, Azərbaycanda da bu sektorun inkişafına xüsusi fikir verilir.Kiçik biznes sektorunda milli resursların əsas kütləsi yaradılır və dövr edir ki, bu da orta və iri biznes üçün qida mühitidir. Kiçik müəssisələrin böyük olmayan texnoloji istehsal və idarəetmə çevikliyi bazarın dəyişən konyukturasına dəqiq və vaxtında uyğunlaşmağa və reaksiyasına imkan verir. Daha dinamik inkişaf edən sektor olmaqla kiçik sahibkarlıq makroiqtisadi mühitə əhəmiyyətli təsir göstərməyə qadirdir. O, məşğulluğun genişləndirilməsinə kömək edir, inhisarçılığın yaranmasına mane olan bazar mexanizminin həqiqi fəaliyyətinə imkan yaradır, bir sözlə rəqabət mühitinin formalaşdırılmasının mühüm amili kimi çıxış edir. Müstəqillik əldə edildikdən sonra Azərbaycan Respublikasının həyata keçirdiyi geniş miqyaslı sosial-iqtisadi islahatların əsas ideyalarından biri ölkə əhalisinin daha çox hissəsinin müstəqil sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmasına sövq etməsidir.1995-ci ilin noyabrın 12-də qəbul edilmiş Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının 59-cu maddəsində (azad sahibkarlıq hüququ )deyilir:”Hər kəs qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada öz imkanlarından qabiliyyətindən və əmlakından sərbəst istifadə edərək təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə azad sahibkarlıq fəaliyyəti və qanunla qadağan edilməyən digər iqtisadi fəaliyyət növü ilə məşğul ola bilər“.Ölkə Konstitusiyasının yaratdığı yeni iqtisadi reallıq ölkə əhalisini iqtisadi fəaliyyətin yeni hüquqi formalarının axtarıb tapılmasını maraqlı etmişdir. Deməli Azərbaycanın mövcud qanunvericilik sistemi ölkə vətəndaşlarını maneəsiz istənilən sahibkarlıq fəaliyyyəti ilə məşğul olmağa imkan verir [1]. Məqalənin hazırlanmasında analiz, statistik, induksiya və deduksiya metodlardan istifadə olunmuşdur. THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 37 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan İqtisadi inkişafda kiçik və orta sahibkarlığın rolu Azərbaycanın neft amilinin dominant rol oynadığı iqtisadi modeldən yeni inkişaf modelinə keçməsi ilə əlaqəli qeyri-neft sektorunu sürətlə inkişaf etdirmək, rəqabət qabiliyyətli, şaxələndirilmiş və yüksək iqtisadi artımı təmin edən dayanıqlı milli iqtisadiyyatın formalaşdırılmasına nail olmaq dövlətin iqtisadi siyasətinin başlıca hədəfinə çevrilib. Beynəlxalq təcrübədən məlumdur ki, həmin hədəflərə nail olunmasında kiçik və orta sahibkarlığın hərtərəfli inkişafı həlledici rol oynayır. Çünki kiçik və orta sahibkarlığın yüksək səviyyədə inkişafına nail olan ölkələrdə ÜDM-in yarıdan çoxu bu sahənin payına düşür. 1990-cı illərin əvvəllərindən etibarən dövlət kiçik və orta sahibkarlığın inkişafını stimullaşdıracaq bir çox tədbirlər və xüsusi proqramlar reallaşdırmışdır. Bu səbəbdəndir ki, iqtisadiyyatın strukturunda əsaslı dəyişikliklər baş verir,müasir təsərrüfatçılıq sisteminə əsaslanan iqtisadi strukturlar, təsisatlar və münasibətlər formalaşır.Bununla da artıq Azərbaycanda sahibkarlar təbəqəsinin geniş çevrəsi formalaşmış, kiçik sahibkarlıq fəaliyyəti milli təsərrüfatın azad və müstəqil sektoruna çevrilmişdir.Belə ki, ölkə prezidentinin 24 iyun 1997-ci ildə və 17 avqust 2002-ci ildə imzaladığı müvafiq olaraq 610 nömrəli “Azərbaycanda kiçik və orta biznesə dövlət dəstəyi proqramı (1997-2000-ci illər arası)” və 753 nömrəli “Azərbaycanda kiçik və orta biznesin inkişafının Dövlət Proqramı (2002-2005-ci illər arası)” qəbul olunaraq icra edilmişdir. Azərbaycanda KOS-nin prespektiv inkişafı yerli resurslardan istifadə edilərək daxili istehlak mallarının təmin edilməsi, idxaldan asılılığın aradan qaldırılması və davamlı iqtisadi artıma nail olmaqla iqtisadiyyatın diversifikasiyası aspektindən çox vacibdir. Bu baxımdan KOS formasında sahibkarlıq fəaliyyəti sahibkarlığın ilkin və təməl forması olaraq qəbul edilməlidir.Bu gün Azərbaycan hökumətinin əsas məqsədi qeyri-neft, ticarət sahələrində iqtisadi artım üçün şərait yaratmaqdır; bu baxımdan diversifikasiya vacibdir. Sahibkarlıq üçün uyğun mühitin yaradılması və stimullaşdırılması kimi diversifikasiyanın əsasını təşkil edən proseslər bir neçə səbəb aspektindən Azərbaycan üçün vacib xarakter daşımaqdadır. Birincisi, neft və təbii qazın getdikcə azalan bazar qiymətini nəzərə alaraq, ölkənin iqtisadiyyatında neft və qaz hasilatının gələcəyi barəsində bir sıra qeyri-müəyyənliklər vardır. İkincisi, ölkənin iqtisadi kondisiyasındakı son illər baş verən böhran vəziyyəti bizə göstərir ki, neft-qaz sektorundan asılılığının mümkün qədər tez aradan qaldırılması,böhranın mənfi təsirlərini, hesablaşmalar balansının kəsrini və qeyri-proporsional ixracın azaldılması üçün vacib bir nüansdır. Bundan əlavə, neft-qaz sektoru sermaye sərfidir və ona görə də yeni iş yerlərinin açılmasına və ya məşğulluğa az təsir göstərir,digər tərəfdən isə qeyri-neft sektoru iş yerlərinin yaradılması üçün birbaşa məsuliyyət daşıyır, xalis məşğulluğa və iqtisadiyyatın ümumi güclənməsinə töhfə verir. Ümumdünya təcrübəsi göstərirki,KOS-ın məşğulluq, rəqabət qabiliyyətliliyi, davamlılıq və ümumi iqtisadi artım baxımından əhəmiyyətli bir təsiri vardır. Bu səbəbdən KOS müəssisələri üçün münasib şərait yaradılması və təkmilləşdirilməsi əsas prioritet olmalıdır. Azərbaycanda kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinin kəmiyyət göstəriciləri yaxşılaşsa da, hələlik iqtisadi inşkişafa töfhəsi aşağı səviyyədədir. Yeni iş yerlərinin açılması, qabaqcıl texnika və texnologiyanın istehsala tətbiqi və sair bu kimi mühüm göstəricilərə görə də kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinin payı ölkəmizdə sosial-iqtisadi tərəqqiyə təkan verə bilən səviyyəyə çatmayıb. Ölkəmizdə ÜDM-də özəl sektorun payı 83 faizdir. Bu baxımdan təkcə onu qeyd etmək kifayətdir ki, Azərbaycanda sahibkarlıq subyektlərinin ümumi sayında kiçik və orta sahibkarlığın payı 97,8 faiz təşkil etsə də, onların ÜDM-də payı 6,4 faiz (kiçik sahibkarlıq- 5,2 faiz, orta sahibkarlıq -1,2 faiz) təşkil edir.Bu sahədə çalışanların orta aylıq maaşı 300 manat ətrafındadır, əksəriyyət isə 200-250 manat arasında gəlir əldə edir. Bu cür aşağı göstəricilər şəraitində fəaliyyət göstərən kiçik və orta sahibkarlığın vəziyyətini qənaətbəxş hesab etmək olmaz[3]. Beynəlxalq təcrübədən məlumdur ki, hər bir ölkədə səmərəli fəaliyyət göstərə bilən sahibkarlıq institutunun formalaşması və inkişafı xeyli dərəcədə dövlət-hakimiyyət orqanları tərəfindən müəyyənləşdirilən siyasətdən və ona uyğun yaradılan iqtisadi, hüquqi, siyasi və sair şəraitin əlverişlilik dərəcəsindən asılıdır. Azərbaycanda bazar münasibətlərinə keçid prosesində sahibkarlığın inkişafı istiqamətində xeyli iş görülüb. Sahibkarlığın inkişafına dair proqramlar hazırlanıb həyata keçirilib, yetərincə geniş normativ-hüquqi baza yaradılıb. İstər özəlləşdirmə, istərsə də bilavasitə sahibkarlıq subyektlərinin yaradılması, eləcə də sahibkarlığın inkişafı üçün çox zəruri olan infrastrukturun yaradılması istiqamətində genişmiqyaslı işlər görülüb. Ölkədə orta səviyyəyə cavab verən bazar institutları formalaşıb; valyuta, kredit, qiymətli kağızlar, sığorta, lizinq bazarlarının THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 38 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan yaradılması istiqamətində zəruri işlər görülüb. Texnoparklar, sənaye parkları, sənaye məhəllələri, aqroparklar və sair yaradılır. İqtisadiyyat Nazirliyinin tabeliyində publik hüquqi şəxs statuslu Kiçik və Orta Sahibkarlığın İnkişafı Agentliyi yaradılıb. Azərbaycanda İxracın və İnvestisiyaların Təşviqi Fondu formalaşdırılıb. Lisenziyaların sayının azaldılması, sənədləşmənin "ASAN Xidmət"ə verilməsi də sahibkarlığın inkişafı üçün olduqca faydalıdır[4].Yoxlamalarla bağlı qəbul edilən qərarlar nəticəsində qısa zaman kəsiyində onların sayı min dəfədən çox azalıb. Ölkədə 165 mindən artıq kiçik sahibkarlıq subyekti, o cümlədən 18 minə yaxın kiçik müəssisə fəaliyyət göstərir. Göründüyü kimi, Azərbaycanda sahibkarlığın, o cümlədən kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı istiqamətində xeyli iş görülüb. Bununla belə, hələlik ölkədə istehsal olunan məhsulun ümumi həcmində, açılan yeni iş yerlərində, eləcə də qabaqcıl texnika və texnologiyanın istehsala tətbiqi sahəsində kiçik biznesin xüsusi çəkisi və sair bu cür mühüm göstəricilər üzrə kiçik və orta sahibkarlığın payı sosial-iqtisadi tərəqqiyə güclü təkan vermək səviyyəsinə çatmayıb. Həmin subyektlərin əksəriyyətinin faydalı iş əmsalı hələ çox aşağı olduğundan, kiçik və orta sahibkarlığın ölkə iqtisadiyyatındakı yeri və rolu, eləcə də ölkə iqtisadiyyatına töhfəsi və effektiv təsir dərəcəsi də aşağı səviyyədədir.Burda əsas problem kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı məqsədilə həyata keçirilən dövlət tədbirlərinin olub- olmamasında deyil. Bu sahədə kifayət qədər qərarlar qəbul edilib. Çox vaxt əsas problem kimi neft sektorunun genişmiqyaslı inkişafının qeyri-neft sektorunun, o cümlədən kiçik və orta sahibkarlığın inkişafına mane olması götürülür. Beynəlxalq təcrübə göstərir ki, bizdən qat-qat çox neft hasil edən ölkələrin xeyli hissəsində kiçik və orta sahibkarlığın ÜDM-də və məşğulluqda payı kifayət qədər yüksəkdir. Neft-qazla zəngin ərəb ölkələrindən Səudiyyə Ərəbistanının ÜDM-nin 25 faizini, Əlcəzairdə 77 faizini, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində 75 faizini kiçik və orta müəssisələr istehsal edir.Küveytdə iş yerlərinin 90 faizi kiçik və orta müəssisələrin payına düşür[7]. Deməli, neft amilinin dominant rolunun təsiri şəksiz olsa da, əsas problem neft amilində yox, qeyri-neft sektorunda neft gəlirlərindən istifadənin rasionallıq və səmərəlilik dərəcəsinin, kiçik və orta sahibkarlığın inkişafına dair qəbul edilən qərarların icra keyfiyyətinin aşağı səviyyədə olması, monopoliyanın dağıdıcı təsiri, maliyyə imkanlarının çox aşağı səviyyədə olması və sair bu kimi amillərlə bağlıdır. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 2016-cı il 6 dekabr tarixli fərmanı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında kiçik və orta sahibkarlıq səviyyəsində istehlak mallarının istehsalına dair Strateji Yol Xəritəsi” Azərbaycanda kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı iqtisadiyyatın diversifikasiyası, rəqabətqabiliyyətliliyinin artırılması, məşğulluğun təmin edilməsi, istehlak mallarına olan tələbatın yerli resurslar hesabına ödənilməsi və iqtisadi inkişafın təmin edilməsi baxımından xüsusi əhəmiyyət kəsb edir[5]. Belə ki, inkişaf etmiş ölkələrdə KOS-un ÜDM və məşğulluqdakı xüsusi çəkisinə nəzər saldıqda belə qənaətə gəlmək olur ki, Azərbaycanda da davamlı iqtisadi inkişafın təmin edilməsində KOS-un əsas hərəkətverici amilə çevrilməsi qarşıda duran əsas çağırışlardandır. "Azərbaycan Respublikasında kiçik və orta sahibkarlıq səviyyəsində istehlak mallarının istehsalına dair Strateji Yol Xəritəsi" ölkə iqtisadiyyatında rəqabətqabiliyyətliliyin, inklüzivliyin və dayanıqlılığın təmin olunması istiqamətində bütün ölkə üzrə həyata keçirilən tədbirlərin bir hissəsi olaraq hazırlanmışdır. Bu tədbirlər ölkə iqtisadiyyatının on bir müxtəlif sektorunu, eləcə də hər bir sektor üzrə ümumi mövzuları əhatə edən Azərbaycan Respublikasının milli iqtisadiyyat perspektivləri üzrə strateji yol xəritələrini özündə ehtiva edir[2]. Strateji Yol Xəritəsi KOS-da iqtisadi islahatların və inkişafın qısa, orta və uzunmüddətli perspektivdə əsas istiqamətlərini müəyyənləşdirir. Bu sənəd 2020- ci ilədək strateji baxışdan, 2025-ci ilədək olan dövr üçün uzunmüddətli baxışdan və 2025-ci ildən sonrakı dövr üçün hədəf baxışdan ibarətdir[2]. Strateji Yol Xəritəsində 2016-2020-ci illər üçün inkişaf strategiyası və tədbirlər planında yalnız müvafiq dövr üçün strateji məqsəd və hədəflər deyil, eyni zamanda, həmin illər ərzində qarşıya qoyulmuş məqsədlərə çatmaq üçün müəyyənləşdirilmiş prioritetlər və həmin prioritetlər çərçivəsində həyata keçiriləcək tədbirlər qeyd edilmiş və hər bir tədbirin adı, əsas və digər icraçıları, nəticə indikatorları və konkret icra müddəti əks olunmuşdur[5]. Həmin prioritetlərin qısamüddətli dövrdə effektiv icrası orta və uzunmüddətli dövrdə həyata keçirilməsi nəzərdə tutulan növbəti addımların əsasını təşkil edəcək və bununla da icra prosesinin səmərəliliyi təmin ediləcəkdir. Strateji Yol Xəritəsinin icrası qeyri-hökumət təşkilatları, yerli və beynəlxalq özəl sektor tərəfdaşları ilə kommunikasiya və əməkdaşlıq şəraitində təmin ediləcəkdir. Azərbaycanda kiçik və orta sahibkarların maliyyələşdirilməsi üçün müəyyən işlər görülür. Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu indiyədək 34 600-dən çox sahibkarın ümumi dəyəri 4,5 milyard manat olan investisiya layihələrinin maliyyələşdirilməsinə 2,1 milyard manatdan artıq güzəştli kredit
THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 39 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan verib. Kreditlərin 75 faizi regionların, 25 faizi isə Bakı və qəsəbələrinin payına düşür[6]. Maliyyələşdirilmiş layihələrin 90 faizini kiçik həcmli kreditlər təşkil edir. Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu, ABAD (Ailə Biznesinə Asan Dəstək) publik hüquqi şəxs və “Azər-TürkBank” ASC arasında birgə əməkdaşlıq başlayıb. ABAD-çıların investisiya layihələrinin dövlətin güzəştli kreditləri hesabına dəstəklənməsini təmin edəcək “Azər-TürkBank” ASC həmin kreditlərin illik faiz dərəcəsi 4 faizdən artıq olmamaqla sahibkarlara çatdırılmasında müvəkkil bank rolunu oynayacaq[4]. Kənd Təsərrüfatı Kreditləri üzrə Dövlət Agentliyi, Azərbaycan İnvestisiya Şirkəti və sair bu kimi qurumlar vasitəsilə də verilir. Bank kreditlərindən də istifadə edilir. Lakin dövlət xətti ilə verilən kreditlər sahibkarların kreditə olan tələbatın çox az bir hissəsini əhatə edir. Bank kreditlərinin isə faiz dərəcələri yüksək, şərtləri ağır olduğundan, bütün sahibkarlar üçün əlçatan deyil.Verilən bank kreditlərinin çoxu Bakı şəhərinin payına düşür. Regionlarda yaşayan sahibkarların kredit resurslarına çıxışı məhdud olduğundan, regionlar daha çox dövlət xətti ilə verilən kreditlərlə kifayətlənməli olurlar. Bu isə yetərli deyil. Ona görə də kiçik və orta sahibkarların maliyyə resurslarına çıxışını təmin etmək üçün əlavə tədbirlərin görülməsinə ehtiyac var[6]. Bu yöndə həlli vacib olan məsələrdən biri dövlətin iştirakı ilə Aqrar-Sənaye Bankı və İnnovasiyalı İnkişaf Bankı kimi iki ixtisaslaşmış bankın yaradılmasını zəruri hesab edirik. Göründüyü kimi, ölkənin iqtisadi inkişafı KOS-ların vəziyyətindən birbaşa asılıdır. KOS-ların iqtisadiyyatda bu dərəcədə önəmli çəkiyə sahib olması isə onların xüsusiyyətləri ilə əlaqədardır. Çünki, KOS-lar daha az investisiya ilə daha çox istehsal və məhsul müxtəlifliyi əldə etməyə malikdir. Eyni zamanda, iqtisadi dalğalanmalar KOS-lara daha az təsir göstərir. Bundan başqa, tələbata və müxtəlifliklərə rahat uyğunlaşa, bölgələrarası tarazlı iqtisadi inkişafı təmin edə bilirlər. Ən əsası, gəlir bölgüsündəki ədalətsizliyi minimum səviyyəyə endirirlər. Bu kimi xüsusiyyətlər KOS-ların ölkə iqtisadiyyatında vacib problemlərin həllində əsas iştirakçı olmasına imkan verir. Nəzərə alaq ki, maaşla çalışan insanların yarıdan çoxu məhz kiçik və orta sahibkarlığı təmsil edən müəssisələrdə çalışırlar. İstifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısı 1.
Abdullayev Z.S., Bağırova Z.Ə. Müəssisənin iqtisadiyyatı, Bakı, 2003\ 2.
“Azərbaycanda kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı üzrə strateji hədəflər müəyyənləşdirildi” ,www.trend.az ,Bakı- 22.12.2016 https://az.trend.az/business/economy/2701660.html 3. “İqtisadi tərəqqidə kiçik və orta sahibkarlığın rolu” ,www.olaylar.az ,Bakı-18.09.2017 http://olaylar.az/news/iqtisadiyyat/236967 4.
“Kiçik və orta sahibkarlığın inkişafına dəstək veriləcək” ,Etatist İnternet Qəzeti ,Bakı- 14.12.2017 http://etatist.com/xeber/54319-kiik-v-orta-sahibkarln-inkiafna-dstk-verilck.html 5. “Milli iqtisadiyyat və iqtisadiyyatın əsas sektorları üzrə strateji yol xəritələrinin təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı” , www.prezident.az ,Bakı-06.12.2016 https://president.az/articles/21953 6.
The World Bank in Azerbaijan Country Snapshot, https://data.worldbank.org/topic/private-sector?locations=AZ&view=chart
İqtisadiyyatın inkişafı və ölkələrin bu sahədə irəlləyişləri yüzillərdən bəri iqtisadçıların nəzərində yer al- maqdadır. Bir cəmiyyətin iqtisadi yöndə güclü olması onun rəqabət gücünə bağlıdır. Rəqabət gücünü artıran ən önəmli vasitə isə innovasiyadır. Çünki innovasiya məhsuldarlığı artıran bir ünsürdür Bu səbəblə innovasiya ölkə- lər üçün iqtisadi inkişafın və rifah halının yüksəlişinin açarıdır. Hal- hazırda innovasiya yönümlü iqtisadiyyat dövrün ən dinamik və gəlirli istiqamətlərindən sayılır. İnnovasiya termin olaraq yeni ideyalarla elm və texnikanı inkişaf etdirib istehsal sahələrinə tətbiq etmək, gəliri artırıb, işsizliyi aradan qaldırmaq və iqtisadi vəziyyəti inkişaf
THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 40 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan etdirmək deməkdir. İnnovasiyanı fərqli edən xüsusiyyətlər isə onun elmi- texniki nəaliyyətlərdən geniş istifadə etməsinə, yeni texnologiyanın geniş tətbiqinə, istehsal edilən məhsulun keyfiyyət göstəricilərinin artırılmasına və beləliklə də iqtisadi artımın əldə edilməsinə yönəldilmiş olmasıdır. Açar sözlər: innovasiya, iqtisadi inkişaf, texnlologiya, sahibkarlıq, texnopark. THE IMPACT OF INNOVATION ON ECONOMIC DEVELOPMENT IN KEYS OF AZERBAIJAN ABSTRACT The economists matter enormously for the development of economy and countries to improve in the main stream approach by centuries. İn real sense, the economic capacity enables the community to get the further deve lopment. The innovations are essential to push boundaries in the economic strength in order to develop the truly unique. That is because İnnovation is used As a means of productivity. Meanwhile, innovation is the main access for, the countries to develop their economics, the cost of living. Nowadays, the economyinvolved in the innovation is, concerned as one of the most profıtable and dynamic process. İnnovation is defined as a term to make better education and economy by means of up to date ideas, to reinforce the profit, to relieve the unemployment and to get the economic growth. İnnovation defers ultimately as it tends to focus on the education and technology achievements excessıvely, to supply the contemporary technology on use as a main tool to improve the quality standards of the newly produced products and furthermore, in order to obtain the economic growth.
Giriş İqtisadi inkişaf ölkədəki milli gəlirlərin ÜDM- nin xarici ticarət səviyyəsinin, pul və borc səviyyəsinin ölçülməsidir. İqtisadi inkişafa təsir edən bir sıra amillər vardır. Dövlət sektoru, təbiət, enerji maliyyə, vergi, əhali və texnologiyanı bu amillərə missal göstərmək olar [2].Günümüzdə isə inkişaf deyərkən ağıla gələn ilk məfhum texnoloji tərəqqi olur. Texnologiyanın sürətli inkişafı isə innovasiyanı sahibkarlıq fəaliyyətinin yaranması üçün başlıca şərt halına gətirir. İnnovativ yanaşma ilə əlavə dəyəri qazanmaq inkişafda açar rolunu icra edir. Sənaye inqilabından sonra, bilik və biliyə əsaslanan iqtisadi yanaşmalar dünyanın ən aktual problemlərindəndir. Qloballaşma prosesi və dünya iqtisadiyyatındakı rəqabətlili bilik iqtisadiyyatının inkişafı üçün daha vacibdir. Bu prosesdə sənaye cəmiyyəti öz yerini informasiya cəmiyyətinə vermişdir. Xüsusilə dünya iqtisadiyyatının böyük bir hissəsi olan inkişaf etmiş ölkələrdə bu proses daha sürətli hala gəlmişdir. Belə ki inkişaf etmiş ölkələrin dünya bazarlarında daha böyük payı olmağına görə, bilik əsaslı sahələrə kapital qoyuluşlarının həcmini müntəzəm artırmasını zəruri edir. Hər gün artan rəqabətə davam gətirmək üçün ən səmərəli üsullardan biri innovasiyadır. Buna görə də, innovasiya tədqiqatları bilik bazasına və ya biliklərə əsaslanan iqtisadiyyatların yerləşdirilməsində əhəmiyyətli rol oynayır.Qloballaşmanın və kompyuter texnoloji inkişafların təsirləri müəssisələri ciddi iqtisadi rəqabətə aparır. Müəssisələr uzun müddətli mövcudluğunu davam etdirmək və davamlı rəqabət üstünlüyünə nail olmaq üçün rəqabət strategiyasına malik olmalıdırlar. İnnovasiya fərdi və sosial ehtiyacları daha effektiv təmin edir İnnovasiya sahibkarlıq ruhu üçün də vacib istiqamətlərdən biridir. Hər bir yeni müəssisə müəyyən bir yenilik gətirmək prosesindən sonra doğulur. Bundan əlavə, bütün təşəbbüslər rəqabət gücünü saxlamaq üçün daimi yenilənmə tələb olunur. İqtisadi artım, rəqabət qabiliyyətliliyi və məşğulluq imkanlarını qorumaq üçün ölkələr sürətlə yeni ideyaları texniki və kommersiya uğurlarına çevirməlidirlər. Yüklə 8,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|