Iqtisodiy indekslar to‘g‘risida tushuncha, ularning vazifalari va tasniflash belgilari

Sotilgan mahsulotlarning fizik miqdorlari va baholari
(shartli raqamlar)

Mahsulotlar	Sotilgan mahsulot miqdori, ming s			Mahsulot birligi bahosi, so‘m.
	bazis yili (q0)	hisobot yili (q0)	bazis yili (p0)		hisobot yili (p1)
Don Paxta	8,0 2,0	10,0 2,2	3500 6400		3780 8200

Ushbu ma’lumotlardan foydalanib, sotilgan mahsulot fizik miq­dorining agregat (umumiy) indeksini aniqlaymiz:

yoki 113,8%
Demak, sotilgan jami mahsulotlarning fizik hajmi hisobot yilida bazis yiliga nisbatan 20,3%ga oshgan. Bu indeks nisbiy o‘zgarish bilan bir qatorda sotilgan mahsulotlar fizik hajmining taqqoslama baho bo‘yicha mutlaq o‘zgarishini aniqlash imkonini ham beradi: – = 49010-40800=+8280 ming so‘m.

yoki 113,8%

Demak, sotilgan mahsulotlar bo‘yicha o‘rta hisobda sotish bahosi hisobot yilida bazis yiliga nisbatan 13,8% ga oshgan. Ushbu indeks bo‘yicha nafaqat nisbiy o‘zgarishni, balki mutlaq o‘zgarishni ham aniqlash mumkin:

- =55840-49080=+6760 ming so‘m
Demak, hisobot yilada sotilgan mahsulotlarning jami qiy­mati bahoning oshishi hisobigan 6760 ming so‘mga ko‘paygan.
Boshqa turdagi agregat indekslar ham yuqorida keltirilgan in­dekslarga o‘xshagan holda hisoblanadi va tavsiflanadi. Bunday ag­regat (umumiy) indekslarga asosan quyidagilarni ko‘rsatish mum­­kin:
– tannarx agregat indeksi;
– ishlab chiqarish xarajatlari umumiy
indeksi;
– mehnat unumdorligining agregat indeksi;
: – mehnat unumdorligining
umu­miy qiymat indeksi;
- yalpi osil umumiy indeksi va boshqalar.

Bu yerda: Z_0,Z₁ – mos holda bazis hisobot yillaridagi 1 s

mahsulotning tannarxi;
S_0,S₁ – mos holda bazis hisobot yillaridagi mahsulot
birligining sarfi;
t_0,t₁ – mos holda bazis hisobot yillaridagi mahsulot
birligiga sarflangan vaqt (kishi soat);
M_0,M₁ – mos holda bazis hisobot yillaridagi ekin
maydoni;
X_0,X₁ – mos holda bazis hisobot yillaridagi ekinlar
hosildorligi;
q_0,q₁ – mos holda bazis hisobot yillaridagi jami ishlab
chiqarilgan mahsulot miqdori;
P_0,P₁ – mos holda bazis hisobot yillaridagi sotilgan
mahsulot birligining bahosi.