Iqtisodiyot nazariyasi" fanidan kurs ishi mavzu: "Pul tizimi va uning rivojlanishi. Hozirgi zamon pulining tabiati

Asosiy stavka

11.09.2020 — ... 14

15.04.2020 — 11.09.2020 15
25.09.2018 — 14.04.2020 16
28.06.2017 — 24.09.2018 14

Inflyatsiya

Sana	o‘tgan oyga nisbatan (%)	o‘tgan yilning shu oyiga nisbatan (%)
Oktyabr 2020	1,4	11,5

Sentyabr 2020	1,4	11,7
Avgust 2020	0,5	11,7
Iyul 2020	-0.3	14.4
Iyun 2020	-0.2	14.2
May 2020	0.3	14.0
Aprel 2020	1.7	14.5
Mart 2020	1.3	13.6
Fevral 2020	0.8	13.5
Yanvar 2020	0.6	14.3

Naqd pullik hisob – kitoblarga kelganda naqd pulning harakati bankdan boshlanadi. Naqd pul bankdan chiqgach korxona va tashkilotlar kassasi orqali aholi qo'liga o'tadi. Oldi – sotdi va to’lov harakatlari bajarilgach u yana bankga qaytadi.

Mamlakatimizda naqd pul qo'llaniladigan pul aylanishi asosan quyidagi subyektlar o’rtasida bo’ladi.

1. Davlat va korxona, tashkilotlar, muassasalar o’rtasida (ish xaqi, tovar sotib olish, xizmat ko’rsatish bo’yicha to’lovlar va boshqalar)

   
   

2. Davlat va aholi o’rtasida (pensiya, nafaqa, byudjetga soliq to’lovlari va boshqalar)

   
   

3. Kredit tizimi va aholi o’rtasida (qarz olish, uni qaytarish, pulni jamg'armaga qo’yish va olish, yutuqlarni olish va boshqalar)

   
   

4. Korxona, tashkilot va muassasalar o’rtasida cheklangan holdagi naqd pul bo’yicha hisob – kitoblar, chunki ular o’rtasidagi hisob – kitoblar asosan naqd pulsiz amalga oshiriladi.

   
   

Pulning naqd aylanishi – bu naqd pul yordamida amalga oshiriladigan to’lovlar yig'indisidir. Bu aylanish pul o’zining to’lov va muomala vositasi funksiyalarini bajarishi bilan bog'liq.

Naqd pullar muomala vositasi sifatida aholi bilan korxona, tashkilotlar o’rtasida hamda aholi o’rtasidagi tovarlar sotib olinganda va sotishda qo'llaniladi.
Pul to’lov vositasi sifatida ish haqi, nafaqalar, mukofotlar, yakka tartibdagi qurilish va boshqa maqsadlarga beriladigan kreditlar, sug'urta to’lov va qoplamalarini amalga oshirishda namoyon bo’ladi.
Undan tashqari naqd pulning aylanishi:

• kommunal va maishiy xizmatlar uchun to’lovlarda

  
  

• soliq va boshqa yig'imlar to’lovida

  
  

• «O’zbekiston pochtasi» xizmatlari bo’yicha to’lovlarda

  
  

• Temir yul, havo yo'li va mahalliy transportga to’lovlarda

  
  

• savdoda tovarlarni sotishda

  
  

• Qo'yilmalarni qo'yish va olishda

  
  

• mehnat haqi, pensiya va nafaqalar to’lovini amalga oshirishda va boshqa holatlarda amalga oshiriladi.

  
  

Shuni ta’kidlash lozimki, pulni naqd va naqd pulsiz aylanishi bir – biri bilan uzviy bog'liq, chunki pul naqd pul aylanishidan naqd pulsiz aylanishga va aksincha aylanib doimiy harakatda bo’lib, umumiy pul aylanishini ta’minlaydi.

Korxona, tashkilot va muassasalarning banklardagi hisob raqamlaridagi pul mablag'lari quyidagi hollarda naqd pulga aylanadi:

• Ishchi, xizmatchilarga ish haqi berishda

  
  

• Ko’rsatilgan xizmat va ishlar uchun naqd pul to’lovida

  
  

• Pensiya, nafaqa, har xil mukofotlar, sug'urta qoplamasi to’lovida

  
  

• Aholidan qishloq xo’jalik mahsulotlari sotib olinganda

  
  

• Davlat zayomlari va lotoreya biletlari bo’yicha to’lovlarda

  
  

• Aholi banklardan o’z jamg'armalarini talab qilganda va boshqa hollarda

  
  

O’z navbatida naqd pullar quyidagi hollarda naqd pulsiz aylanishga tushadi:

• Uy–joy va kommunal xizmatlar uchun to’lovlarda

  
  

• Har xil soliq va yig'imlar, boj va jarimalar to’lovlarida

  
  

• Aloqa tashkilotlariga to’lovlarda

  
  

• Davlat zayomlari, lotoreya va boshqa uyinlardan tushumlar orqali

  
  

• Aholini yakka tartibdagi banklar bilan qurilish va boshqa kredit munosabatlari bo’yicha to’lovlarda

  
  

• Bolalar muassasalaridan foydalanish bo’yicha to’lovlarda

  
  

• Dam olish uylari va boshqa sog'lomlashtirish muassasalaridan foydalanish bo’yicha to’lovlarda va boshqa hollarda

  
  

Pulning naqd pullik aylanishga o’tish jarayoni pul muomalasi uchun xatarliroq ekanligi tufayli Markaziy bank tomonidan u qattiq nazorat qilinadi.