Iqtisodiyot nazariyasi

TALAB EGRI ChIZIG’I - tovarga qo’yilgan narx bilan talab miqdori o’rtasidagi bog’liqlikni grafik ifodasi.

TALAB QONUNI – orqali talabni tovarlar va xizmatlarga bo’lgan ehtiyojlari aniqlanadi. Baho bilan talab o’rtasida teskari bog’liqlik mavjud ekanini ifodalaydi. Tovarlarning va ko’rsatilayotgan xizmatlarning baholari bilan talab hajmi o’rtasida bog’liqlik bo’ladi.

Ana shu bog’liqlikka talab qonuni deyiladi. Uning asosida nima yotishini tushunish uchun quyidagilarga e’tibor berish zarur: insonga mahsulotning keyingi birliklari borgan sari kamroq qoniqish beradi, xaridor qo’shimcha mahsulotlarni bahosi pasayib borishi sharoitida sotib oladi.

Yuqoriroq darajada talab qonunini daromad va o’rnini bosish samarasi bilan tushuntirish mumkin. Daromad samarasi mahsulot bahosi pasayishi xaridorni sotib olish qobiliyatini oshiradi va buning natijasida u oldingiga nisbatan bu tovardan ko’proq tovar sotib oladi. Masalan, mol go’shtiga bahoning pasayishi xaridorning daromadini sotib olish quvvatini to’ldiradi va u oldingiga nisbatan ko’p hajmda mol go’shti sotib oladi. O’rnini bosish samarasida baho past bo’lgan sharoitda insonda arzon tovarni sotib olishga rag’bat paydo bo’ladi, qimmatga nisbatan masalan, mol go’shtiga baho past bo’lganda xaridorlar qo’y yoki parranda go’shti o’rniga ular mol go’shtini sotib oladilar. Daromad samarasi bilan o’rnini bosish samarasi birga qo’shiladi. Natijada iste’molchilarda mahsulotlarni ko’proq miqdorda qimmat emas, balki arzon baholarda sotib olishga layoqat va xohish vujudga keladi. Talabni faqat baho aniqlamaydi unga boshqa omillar, xususan, xaridorlar didlarini o’zgarishi, bog’liq tovarlar baholarini o’zgarishi, iste’molchilarning kutishlaridagi o’zgarishlar va h. k. ta’sir ko’rsatadi.

TALAB HAJMI - iste’molchilar ma’lum narhda va vaqtda xarid qilishi mumkin bo’lgan mahsulot miqdori.