Iqtisodiyot nazariyasi

ANTIMONOPOL QONUNChILIК - iqtisodiyotni monopollashtirishdan xolos etish, monopoliyalarni cheklab qo’yishga qaratilgan davlat qonunlari. U monopoliyalar faoliyatini tartibga solishning asosiy vositasi hisoblanadi. Hozirgi zamon antimonopol qonunchiligi ikki asosiy yo’nalishga ega: a) baholar ustidan nazorat; b) kompaniyalarning qo’shilishi ustidan nazorat. Antimonopol qonunchilik asoslariga birinchi marta AQSh da asos solingan (1880 y. Sherman qonuni; 1914 y. Кleyton qonuni). G’arbiy Yevropada antimonopol qonunlar ikkinchi jahon urushidan keyin qabul qilingan. O’zbekistonda 1992 yilda monopolizmga qarshi qonunchilikka asos solindi. Shu yili respublikamizda monopolistik faoliyatni cheklash to’g’risida qonun qabul qilindi.

BAZA YILI - narh indeksi hisoblaganda, boshqa yillarda mavjud bo’lgan narhlarga solishtirish uchun asos qilib, olinadigan yil. U har doim 100% qilib olinadi (qarang, narh indeksi).

DOTATSIYA - davlat byudjetidan qaytarib bermaslik sharti bilan zararni qoplash, monopol baholarni qo’llab-quvvatlash uchun mablag’ ajratish.

DUOPOLIYA - bozor strukturasining modeli, bozorda bir turdagi tovarni faqat tanho ikkita raqobatchi sotuvchi taklif etadi.

BAHO - tovar qiymatining pul bilan ifodalanishi.