Iqtisodiyot nazariyasi

XVI. MOLIYA TIZIMI VA MOLIYAVIY SIYOSAT

Maruza rsjasi
1. Moliyaning mohiyati aa vazifashri. Moliya pshzimi.

2. Budjet taqchilligi va divlat qarzlari.

3. Soliq tizimi va uping vazifsiari.

4. O'zbekistonda budjet aa soliq tizimini takomillashtirish masalalari.
1-§. Moliyaning mohiyati va vazifalari. Moliya tizimi
Modiyaviy munosabaxlar ko'p qirrali bo'lib, iqtisoddy muiosabatlarningmuxim sohasini tashkil kiladi.

Moliya iqtisodiy kategoriya sifatida pul mablag'laridan foydalanish va uning harakatini tartibga solish bilan bog'liq bo'lgan munosabatlar tizimi bo'lib, uning vositasida turli darajada iul mablag'lari fondlari vujudga keltiriladi va ular takror ishlab chiqarish ehgiyojlari va boshqa ijtimoiy ehtiyojlarni qondirish maqsadida taqsimlanadi.

Moliya iqtisodiyot doirasida o'zaro bouliq bo'lgan bir qator vazifani bajaradi.

1. Moliyaning iqtisodiy jarayonlari, tadbirlarni moliyaviy ta'minlash va unga xizmat ko'rsatish vazifasini bajaradi.

2. Moliyaning taqsimlovchi vazifasi, moddiy ishlab chiqarish sohalarida yaratilgan yalpi milliy mahsulotni, ayniqsa, uning milliy daromadni tashkil qiluvchi qismini davlat va mulkchilikning turli shakllariga asoslangan korxonalar, iqtisodiyot tarmoqlari, moddiy ishlab chiqarish sohalari, mamlakat hududlari o'rtasida taqsimlash va qayta taqsimlashda namoyon bo'ladi. Bunday milliy daromadining bir qismi korxona va aholi daromadlaridan turli xil soliqlar olish, renta va bojxona o'lovlari aksiz yig'inlari kabilar orqali davlat qo'lida to'planadi. O'z qulida to'langan milliy daromadning katta qismini davlat moliya vositasida aholiiilg ijtimoiy madaniy ehtiyojlariga (uy joy qurilishi, tibbiyot xizmati, maorif, nafaqa, stipendiya va shu kabilar to'plashga), daromadlar darajasini ushlab turishga, milliy mudofaaga, atrof muxitni muhofaza qilish va shu kabilarga sarflaydi.

3. Moliyaning rag'barlantiruvchilik vazifasi, birinchidan, yaratilgan mahsulot qiymatini taqsimlash jarayonida, ikkinchidan, pul fondlarini tashkil qilish va sarflash mexanizmi rastasida amalga oshiriladi. Ikki holda ham moliya ishlab chiqarish samaradorligiga, uning pirovard natijasiga, mahsulot sifatiga sezilarli ta'sir ko'rsatadi.

4. Moliyadan ishlab chiqarish, taqsimlash va iste'mol ustidan nazorat qilish vositasi sifatida foydalaniladi. Moliyaviy nazorat korxona (firma)larning moliya intizomga rioya qilish uchun moddiy javobgar bo'lish tizimi, turli soliqlar undirib olish va mablag' bilan ta'minlash tizimi orqali amalga oshiriladi.