Iqtisodiyot va
Ilmiy tadqiqot ishlari to‘g‘risidagi hisobotlarni rasmiylashtirish
Yüklə 149,63 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI
|
3. Ilmiy tadqiqot ishlari to‘g‘risidagi hisobotlarni rasmiylashtirish
Ilmiy tadqiqot ishlari (ITI) to‘g‘risidagi hisobotlarni rasmiylashtirish umumiy talablari, shakli va qoidalari umumqabul qilingan mezonlarda belgilangan. ITI hisobotlariga quyidagi talablar qo‘yiladi: – tuzilishning aniqligi; – materiallarni bayon qilishning mantiqiy ketma-ketligi; – dalillashning ishonchliligi; – ifodalashning qisqa va aniqligi; – ish natijalari bayonining aniqligi; – xulosalarning isbotlanishi va tavsiyalarning asosliligi. Hisobotlarni rasmiylashtirish umumiy talablari va qoidalari «ilmiy tadqiqot ishlari to‘g‘risidagi hisobot» bo‘yicha Davlat standarti 7.32-91 da berilgan. ITI haqidagi hisobot quyidagilarni o‘z ichiga oladi: – bosh varaq; – bajaruvchilar ro‘yxati; – referat; – mundarija (sarlavha); – qisqartmalar, belgilar va maxsus terminlar ro‘yxati, zarur holda ularga tushuntirish beriladi; – asosiy qism; – adabiyotlar ro‘yxati; – ilova. Referat o‘tkazilgan ITI asosiy mazmunini ifodalash kerak, unda hisobotning hajmi, tasvirlar miqdori va tavsifi, jadvallar miqdori, hisobot 10
lozim. Referat matni quyidagilarni o‘z ichiga oladi: – bajarilgan ish mohiyatni va tadqiqot usulini ifodalovchi asosiy qism; – referat asosiy qismi mazmunini ochib beruvchi aniq ma’lumotlar; – olingan natijalarning o‘ziga xosligi, samaradorligi, qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan sohalarga taalluqli qisqacha xulosalar. Referatning eng maqbul hajmi 1100–1200 bosma belgi. Hisobotning asosiy qismi quyidagi bo‘limlarni o‘z ichiga oladi: – kirish; – analitik sharh (masalaning qo‘yilishi); – ishning tanlangan yo‘nalishini asoslash; – bajarilgan ish metodikasi, mazmuni va natijalarini ifodalovchi hisobot bo‘limlari; – xulosa (xulosa va takliflar). Kirish ish bag‘ishlangan ilmiy-texnikaviy muammo (masala)ning zamonaviy ahvolini, shuningdek, ishni maqsadini qisqacha tavsiflash kerak. Kirish qismida tavsiflanayotgan ishdagi yangilik va dolzarblik nimadan iboratligini bayon etish va uni o‘tkazish zarurligini asoslash zarur. Analitik sharhda tadqiqotni metodikasi va hal etish vositalari bo‘yicha adabiyotlarda keltirilgan ma’lumotlar, ITI oldida turgan masalani yangicha hal etish yo‘llari bayon qilinishi lozim. Ishning tanlangan yo‘lini asoslash boshqa mumkin bo‘lgan yo‘nalishlarga taqqoslash bo‘yicha afzalliklariga asoslanadi. ITI tanlangan yo‘nalishi va ishchi gipoteza ITI o‘tkazish aniq shartlarini hisobga olgan holda analitik sharhda mavjud bo‘lgan tavsiyalarga asoslanishi kerak. ITI- ning tanlangan yo‘lini asoslash ishning maqsadga muvofiqligi (yoki zarurligi)ni asoslash bilan almashtirmasligi kerak. ITI tanlangan yo‘nalishi tegishli topshiriqlar bilan asoslanmasligi lozim. 11
qismlari barcha oraliq va yakuniy natijalar, shu jumladan salbiylari bilan birgalikda to‘la va tadrijiy tarzda bayon etilishi kerak. Tadqiqot metodikasi tadqiqot o‘tkazish metodologiyasini tanlashni asoslanishini, bunda foydalanilayotgan yoxud ishlab chiqilayotgan texnikaviy vositalar, matematik yoxud tadqiqot natijalarini ishlab chiqishning boshqa metodini asoslangan informatsiyaning tegishli manbayiga havola qilingan holda o‘z ichiga olishi kerak. Mazmun va bajarilgan ish natijalari qismida quyidagilar ko‘rsatilishi lozim: maqsad, muayyan eksperimentlar programmasining, ular mohiyatining tavsifi; olingan ma’lumotlar aniqligi va ishonchligi baholanishi hamda nazariy ma’lumotlar bilan taqqoslanishi. Bunday taqqoslash bo‘lmaganda u hol asoslanishi kerak. Olingan natijalar ta’kidlanishi va ularni qo‘llanilish imkoniyati tavsiflanishi zarur. Ilovada asosiy matnga qo‘shilganda ko‘p joyni egallaydigan qo‘shimcha materiallar beriladi. Quyidagilar ana shunday materiallar hisoblanadi: – oraliq matematik qistirmalar va hisob-kitoblar; – yordamchi raqamli ma’lumotlar jadvali; – sinov bayoni va hujjatlari; – eksperiment o‘tkazishda qo‘llanilgan apparatlar va priborlar tavsifi, o‘lchashlar va sinashlar; – joriy texnikaviy yechimlar yo‘riqnomasi, metodikasi, tavsifi, qo‘- shimcha tarzdagi tasvirlar va sh.k. Matn qismi, tasvirlar, jadval va formulalar ilmiy tadqiqot ishi haqidagi hisobotni rasmiylashtirish qoidalariga bo‘lgan me’yoriy talablarga muvofiq rasmiylashtiriladi. Hisobotda beriladigan tasvirlar miqdori mazmuniga ko‘ra belgilanadi va bayon etilayotgan material ravshan va aniq bo‘lishi uchun yetarli miqdorda 12
sifatli reproduksiya yoki kompyuterda aks ettirish imkonini ta’minlaydigan bo‘lishi lozim. Mikrofilmi tayyorlanishi zarur bo‘lgan hisobotlar uchun shtrixli tasvirlar va fotosuratlarni asl nusxasi qo‘shimcha qilinishi kerak. Nusxa va rangli rasmlar qo‘shilmaydi. Barcha tasvirlar (fotografiya, tarxlar, chizmalar va b.) rasmlar deb ataladi. Rasmlar har bir qism ichida arab raqamlari bilan tadrijiy ravishda raqamlanadi. Rasm raqami bob tartib raqami va rasm tartib raqamidan iborat, bir- biri bilan nuqta yordamida ajratilgan bo‘lishi kerak. Masalan, «2.1-rasm» (ikkinchi bob, birinchi rasm). Hisobot matnida rasmga havola qilinganda uning aniq tartib raqamini ko‘rsatish kerak, masalan, «2.1-rasm», «2.2-rasm». Ayni bir rasmga takror havolaga yo‘l qo‘yiladi. Bunda havola qisqartma so‘z «qarang» bilan beriladi, masalan, «qarang 2.1-rasm» yoki «7.2-rasmga qarang». Rasmlar ularga matnda havola qilingandan so‘ng hisobot tekstida ketmaket joylashtiriladi. Rasmlarni shunday joylashtirish kerakki ularni hisobotni varaqlamay ko‘rish mumkin bo‘lsin. Agar rasmlarni bunday joylashtirish imkoni bo‘lmasa, ularni shunday joylashtirish lozimki, toki hisobotni soat strelkasi bo‘ylab aylantirish mumkin bo‘lsin. Hisobotda A4 qo‘goz formatidan katta bo‘lgan rasmlarni berish tavsiya etilmaydi. Har bir rasm batafsil tavsifiy yozuvga ega bo‘lishi lozim. Ostyozuv rasm tartib raqami bilan bir qatorga qo‘shib joylashtiriladi. Rasmdagi yozuvlar hisobotdagi barcha rasmlar hajmi bo‘yicha bir xil shriftda bajariladi. Hisobotlardagi ilmiy tadqiqotning raqamli materiallari jadval tarzida joylashtiriladi. Har bir jadval tavsifiy sarlavhaga ega bo‘lishi kerak. Jadval yuqorisida «jadval» va uning tartib raqam joylashadi. Jadval tartib raqami xuddi rasmdagi kabi bo‘ladi. Sarlavha «jadval» so‘zidan yuqorida joylashadi. «Jadval» so‘zi va sarlavha yozma harflarda yoziladi. Jadval grafalari sarlavhasi katta harflarda yoziladi, sarlavhachalar esa kichik harflarda. 13
so‘ng simvollar, koeffitsiyentlar va boshqa eksplikatsiyalarga tushuntirish beriladi. Eksgashkatsiyalarda simvollar va raqamli koeffisiyentlar qiymati formula tagidan ular formulada qanday tartibda berilgan bo‘lsa xuddi shunday tartibda keltiriladi. Har bir simvol va raqamli koeffitsiyentni qiymati yangi qatordan berilgani ma’qul. Eksplikatsiyaning birinchi satri «bunda» so‘zi bilan boshlanadi. Bu so‘zdan keyin ikki nuqta qo‘yilmaydi. Formula oxirida yoki nuqta, yoki vergul qo‘yiladi. Eksplikatsiya keltirilayotgan holdagina vergul qo‘yiladi. Formulalar bob ichida arab raqamlari bilan tartiblanadi. Formulaning tartib raqami bob tartib raqami va formulaning tartib raqamidan iborat bo‘lishi kerak. Har ikkala tartib raqami nuqta bilan ajratiladi va qavs ichida beriladi. Masalan, «(1.02)» (birinchi bob ikkinchi formula). Formula tartib raqami sahifaning o‘ng tomonida formulaning quyidagi qatori bilan bir xil satrda beriladi. Matnda formulaga havola qilinganda uning aniq tartib raqami qavs ichida berilishi zarur, masalan: «(1.02) formulada». Hisobotga adabiyotlar ro‘yxati ilova qilinadi. Ro‘yxatga barcha foydalaniladigan manbalar kiritiladi. Monografiyalar, maqolalar, standartlar, kashfiyotlar, ma’ruza tezislari, gazetadagi maqolalar, ITI hisobotlari, deponentlangan materiallar, kataloglar va boshqa materiallar haqidagi ma’lumot OAKning 1985-yil 5-sonida e’lon qilingan talablarga muvofiq rasmiylashtiriladi. Rezyume. ITI to‘g‘risidagi hisobotlarni rasmiylashtirish umumqabul qilingan mezonlarga muvofiq amalga oshiriladi. Hisobotlar o‘z ichiga quyidagilarni olishi kerak: bosh varaq, bajaruvchilarning ular bajargan ishlar qisqacha mazmuni berilgan ro‘yxat, referat, sarlavha, qisqartmalar ro‘yxati, simvollar va maxsus terminlar, asosiy qism, adabiyotlar ro‘yxati va ilova. Metodikani ifodalovchi, bajarilgan ishning mazmuni va natijalari haqidagi 14
shu jumladan salbiylari bilan birga bayon etilishi kerak. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI 1. Ilmiy tadqiqot asoslari A. Radjabov «Tafakkur-bo‘stoni» Toshkent – 2012 yil 2. Ikramov M.A., Abduxalilova L.T. Marketing tadqiqotlarida statistik tahlil. O‘quv qo‘llanma. – T.: “Iqtisodiyot”, 2017 y. 342 b. 3. Ergashxodjayeva Sh.Dj., Samadov A.N., Sharipov I.B. Marketing. Darslik. - T.: Iqtisodiyot, 2013. -346 b. http://fayllar.org Yüklə 149,63 Kb. Dostları ilə paylaş:
|