Iqtisodiyotga oid terminlarning shakllanishi va

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 1 | ISSUE 5 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
372 
w
www.oriens.uz
June 
2021
 
 
munosabatlar, xalqaro aloqalarni o`rnatish paytida xorijiy tillarni biladigan soha 
vakillariga zarurat tug`iladi. 
Ma`lumki har qanday jamiyatda iqtisodiyot muhim rol o`ynaydi. Shu sababli 
iqtisodiyotga tegishli so`z va terminlar aniq, lo`nda va mantiqan asoslangan 
bo`lmog`i lozim.
Fan va texnikaning shiddat bilan rivojlanishi iqtisodiyot sohasiga ham o`z 
ta`sirini o`tkazmasdan qolmaydi, buning natijasida yana bir qancha iqtisodiyot 
sohasida yangi neologizmlarni yuzaga kelishiga olib keladi . 
Umuman baynalmilal iqtisodiy so‘zlarni o‘zbek tiliga qabul qilishda ko‘p 
jihatlarni e’tiborga olmoq lozim. Iqtisodiy termin o‘zbek tiliga kirib kelayotganda 
uning quyidagi jihatlariga e’tibor berish kerak bo‘ladi: terminning o‘zbek tilini 
tovush tizimiga mosligiga; uning o‘zbekcha muqobili bor -yo‘qligiga; kalka yoki 
tarjima qilish zaruriyatiga; iqtisodiy terminning mazmuniga; uning sodda va 
ravonligiga; mohiyatiga va o‘ng‘ayligiga.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYASI 
Boshqa tillardan o‘zbek tiliga kirib kelayotgan iqtisodiy terminlar dastlab 
mutaxassislar va atamaqo‘m muhokamasidan o‘tmog‘i, so‘ngra Oliy Majlisning 
tegishli qo‘mitasidan tasdiqlanmog‘i lozim. Ana shundagina bunday iqtisodiy 
terminlar qonuniy kuchga kiradi va ularni bemalol qo‘llash mumkin. 
Mamlakatimiz mustaqillikka erishgandan keyin bosqichma- bosqich bozor 
iqtisodiyotiga o`tib bormoqda. Jamiyatda bozor iqtisodiyoti qonuniyatlari joriy 
qilinmoqda. Bozor iqtisodiyotiga xizmat qiluvchi neologizmlar yanada ko`paymoqda. 
Bularning muayyan qismi ona tilimiz imkoniyatlari asosida o‘zbekchalashtirib
berilmoqda, ma’lum qismi esa baynalmilal o‘zlashma sifatida ishlatilmoqda. 
Iqtisodiyot terminlarining o‘zbek tilida qo‘llanilishida quyidagi holatlarni 
kuzatish mumkin:
1. Ko‘plab terminlar tilimiz imkoniyatlari asosida o‘zbekchalashtirilgan. Bunda 
bir guruh terminlar o‘zbek tilidagi tayyor muqobillari bilan berilmoqda,
ma’lum qismi esa tarjima qilinib ishlatilmoqda, bir qismi esa o‘zbek tili qonun-
qoidalari asosida yasalmoqda. Masalan: auktsion-kimoshdi, makler-dallol,
kommersant-tijoratchi, komissionnie voznagrajdeniya-vositachilik haqi, ekonomika-
iqtisodiyot, chek na pred’yavitelya-oq chek, shaxssiz chek, aktsioner-aktsiyador,
biznesmen-bizneschi va hokazolar.
2. Yana bir usul dunyoning ko‘pchilik mamlakatlarida ishlatilib
kelinayotgan baynalmilal terminlarning o‘zbek tiliga ham o‘z holicha
o‘zlashtirilishidir. Bu o‘rinda shuni ta’kidlamoq zarurki, yangidan kirib
kelayotgan terminlarning hammasiga ham o‘zbekcha muqobilini topish qiyin. 
Shuning uchun ularning asosiy qismi dunyoning ko‘pchilik mamlakatlari tillarida
bir shaklda o‘z asl holicha ishlatiladi va bu qo‘llanish dunyo bizneschilari axborot 

---