İsa Musayev, Mətləb Əlizadə

 
3.4. Kompüterin iş prinsipi 
3.4.1 İnformasiyanın kodlaşdırılması və kompüter yaddaşında təsviri 
Kompüter  2-lik  say  sistemində  təsvir  edilən  rəqəmlərlə  işləyir.  Bu  da,  10-luq  say 
sistemi kimi, mövqeli say sistemidir. Tam ədədi 10-luqdan 2-liyə keçirmək üçün ardıcıl 
bölmədən, kəsr ədədi 10-luqdan 2-liyə çevirmək üçün isə ardıcıl vurmadan istifadə edilir. 
2-lik  ədəd  sağdan-sola  üç-üç  qruplaşdırıldıqda  8-lik  say  sisteminin  ədədləri  alınır.  2-lik 
rəqəm yaddaşda 1 bit yer tutur. 8 mərtəbəli 2-lik ədəd 1 bayt yaddaş tutur. 1024 bayt 1 
kilobayt, 1024 kilobayt 1 meqabayt, 1024 meqabayt 1 qiqabayt, 1024 qiqabayt 1 terabayt 
təşkil edir və s. 
İnformasiya kompüter yaddaşında rəqəm formasında saxlanır. Yəni, rəqəm olmayan 
informasiya
81
 da rəqəmə çevrilir. Buna kodlaşdırma deyilir. 
                                                 
81
 
mətn, şəkil, səs və s.
 

---

 
40 
Müasir fərdi kompüterlərdə operativ yaddaşın həcmi yüzlərlə meqabayt təşkil edir.  
Kompüterdə  ədədi,  mətni  və  məntiqi  verilənlər  fərqləndirilir.  Mətni  verilənlər 
dedikdə, simvolların xətti ardıcıllığı nəzərdə tutulur. Simvollar nömrələnir (kodlaşdırılır) 
və simvol əvəzinə koddan istifadə edilir. Hər simvol 1 bayt yer tutur.  
Hal-hazırda  128  simvolluq  (0-dan  127-dək)  ASCII  (American  Standard  Code  for 
Informational  Interchange)  standart  kodundan  istifadə  edilir.  Milli  əlifbalar  128-255 
arasında nömrələnir. Mətni düzgün oxumaq üçün mətn drayverləri vardır.  
Məntiqi verilən 2 qiymət (0 və 1) alır. 0-yalan, 1- gerçək. Məntiqi verilən 1 bit yer 
tutur. Şəkil və səs kimi mürəkkəb obyektlər də 2-lik rəqəmlərə çevrilib saxlanır.