Ishlab chiqarish xarajatlari - deganda tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish va iste’molchilarga yetkazib berishga qilinadigan barcha sarflar tushuniladi. Ishlab chiqarish sarf-xarajatlari tarkibiga xom ashyo, asosiy va yordamchi materiallar, ish haqi, foiz to’lovlari va boshqa xarajatlar kiradi. Ishlab chiqarishga qilingan barcha sarf-xarajatlarning puldagi ifodasi mahsulot tannarxini tashkil qiladi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida har qanday korxonani asosiy maqsadi foyda olishdir. Ammo ushbu maqsadni amalga oshirish, unga erishish, ishlab chiqarish xarajatlarini miqdori va korxona ishlab chiqaradigan mahsulotga bo`lgan talab bilan chegaralangandir.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida har qanday korxonani asosiy maqsadi foyda olishdir. Ammo ushbu maqsadni amalga oshirish, unga erishish, ishlab chiqarish xarajatlarini miqdori va korxona ishlab chiqaradigan mahsulotga bo`lgan talab bilan chegaralangandir.
Ishlab chiqarish xarajatlari foydani asosiy chegaralovchisi va shu vaqtni ichida taklif hajmiga ta’sir etuvchi asosiy omil hisoblanadi.
Korxonalarni yalpi xarajatlari doimiy (o`zgarmas) va o`zgaruvchan xarajatlardan iborat bo`ladi. O`zgarmas xarajatlar (TFC - fixed costs)- mahsulot ishlab chiqarish hajmi oshganda ham, kamayganda ham o`zgarmaydigan xarajatlardir. O`zgarmas xarajatlarga binodan, texnikadan, inshootlardan, ishlab chiqarish uskunalaridan foydalanish bilan bog`liq xarajatlar, ijara haqi, kapital ta′mirlash, ma′muriy xarajatlar kiradi.
O`zgaruvchan xarajatlar(varaible cost =TVC) — Bevosita ishlab chiqarish hajmi bilan bog’liq harajatlardir, ya’ni xom ashyo, materiallar, yoqilg`i, elektr energiya, ish haqi va shunga o`xshashlardan iboratdir.
O`zgaruvchan xarajatlar(varaible cost =TVC) — Bevosita ishlab chiqarish hajmi bilan bog’liq harajatlardir, ya’ni xom ashyo, materiallar, yoqilg`i, elektr energiya, ish haqi va shunga o`xshashlardan iboratdir.
*O`zgaruvchan xarajatlarning grafik ko’rinishi:
O’rtacha o’zgarmas harajatlar(AFC)-bir birlik mahsulotga to’g’ri keladigan o’zgarmas xarajat bo’lib,u quyidagicha hisoblanadi;
O’rtacha o’zgarmas harajatlar(AFC)-bir birlik mahsulotga to’g’ri keladigan o’zgarmas xarajat bo’lib,u quyidagicha hisoblanadi;
Oʼrtacha oʼzgaruvchan xarajatlar (AVC - Average Variable Cost) - bir birlik ishlab chiqarilgan mahsulotga toʼgʼri keladigan oʼzgaruvchan xarajat boʼlib, u oʼzgaruvchan xarajat miqdorini ishlab chiqarilgan mahsulot miqdoriga nisbati bilan aniqlanadi
Oʼrtacha oʼzgaruvchan xarajatlar (AVC - Average Variable Cost) - bir birlik ishlab chiqarilgan mahsulotga toʼgʼri keladigan oʼzgaruvchan xarajat boʼlib, u oʼzgaruvchan xarajat miqdorini ishlab chiqarilgan mahsulot miqdoriga nisbati bilan aniqlanadi
