Ishlab chiqarishda buxgalteriya hisobi

 
 
2.2.3- Jadval
Qarshi tuman Qurbonov Elyor Qurbonovich fermer xo’jaligi da mahsulot ishlab chiqarish 
dinamikasi 
№ 
Ko’rsatkichlar 
o’lchov 
birligi 
Yillar 
2018yil 
2016yilga 
nisb. O’z -
garishi(%) 
2016 
2017 
2018 
1 
Kungaboqar ekin 
maydoni 
ga 
33 
37 
30 
91 
2 
Kungaboqar xosidorligi 
ts/ga 
30 
24.3 
24.4 
81.3 
3 
Yalpi hosil 
ts 
990 
899.1 
732 
73.9 
4 
Don ekin maydoni 
ga 
70 
66 
73 
104 
5 
Don hosildorligi 
ts/ga
29.2 
40.1 
29.5 
101 
6 
Yalpi hosil 
ts 
2044 
2646.6 
2153.5 
106 
Jadval malumotlaridan ko’rinib turibdiki kungaboqar ekin maydoni 2016 yilda 33 gektarni 
tashkil etgan bo’lsa, 2017 yilda 33 gektarni tashkil etgan, 2018 yilda 30 gektarni tashkil etgan. 
Bu ko’rsatkich 2018 yil 2016 yilga nisbatan 9% ga yoki 3 gektarga kamaygan. Kungaboqar 
hosildorligi esa 2016 yilda 30ts/ga ni tashkil etgan bo’lsa, 2017 yilda 24.3 s/ga ni tashkil etgan 
2018yilda 24.4 s/gani tashkil etgan. Bu ko’rsatkich 2018yil 2017 yilga nisbatan 18.7%ga yoki 
gektaridan 5.6 sentrga kamaygan. Kungaboqardan olingan yalpi hosil esa 2016 yilda 990 
sentnerni tashkil etgan bo’lsa, 2017 yilda esa 899.1 sentnerni tashkil etgan 2018 yilda esa 732 
sentnerni tashkil etgan. Bu ko’rsatkich 2018 yil 2016 yilga nisbatan 26,1.%ga yoki 258 sentrga 
kamaygan .
Don ekin maydoni 2016 yilda 70 gektarni tashkil etgan bo’lsa, 2017 yilda 66 gektarni tashkil 
etgan, 2018 yilda 73. gektarni tashkil etgan. Bu ko’rsatkich 2018 yil 2016 yilga nisbatan 4 %ga
yoki 3 gektarga ko’paygan. Don hosildorligi esa 2016 yilda 29.2ts/ga ni tashkil etgan bo’lsa , 
2017 yilda 40.1 s/ga ni tashkil etgan 2018 yilda 29.5 s/gani tashkil etgan Bu ko’rsatkich 2018 yil 
2016 yilga nisbatan 1.%ga yoki 0.7 s/ga kupaygan. Dondan olingan yalpi hosil esa 2016 yilda 
2044 sentnerni tashkil etgan bo’lsa, 2017 yilda esa 2646.6 sentnerni tashkil etgan 2018 yilda esa, 
2153.5 sentnerni tashkil etgan. Bu ko’rsatkich 2018 yil 2016 yilga nisbatan 6.%ga yoki 109.5 
sentrga ko’paygan. 
Qishloq xo’jaligi korxonalarida ishlab chiqarishning rentabellik darajasini oshirish uchun 
realizatsiya darajasini chuqur tahlil qilib , uning rejada belgilangandek bajarilishiga erishilishi 
lozim. Chunki har bir ishlab chiqarish tarmog’ida yetishtirilgan mahsulotning sifati tannarxi 
qancha yaxshi va arzon bo’lsa realizatsiya natijasi shunchalik yaxshilanadi va qishloq xo’jaligi 
korxonalari ning rentabellik darajasi oshib foyda ko’payadi. 
Mahsulotlarning realizatsiya qilish hisobiga foyda olish rejasining muvaffaqiyatli 
bajarilishi o’z navbatida xo’jalikning moliyaviy xolati barqaror bo’lishini taminlaydi. Demak 
ishlab chiqarishning moliyaviy ishlariga, natijalariga shu jumladan mahsulotlarning rentabellik 
darajasining bajarilishiga realizatsiya qilingan mahsulot tannarxi va mahsulotlarning sifati 
bevosita tasir etadi. Shuning uchun ham realizatsiya qilingan mahsulotlarning rentabellik darajasi 
asason xo’jalikning yaxshi yoki yomon yuritilishiga, mahsulot tannarxining qanday hosil 
bo’lishiga va ishlab chiqarish xo’jalik faoliyatining foyda yoki zarar ko’rishiga bog’liqdir. 

---

31 
Rentabellik 
fermer 
xo’jaligining moliyaviy faoliyatining asosiy iqtisodiy 
ko’rsatkichlaridan biridir. Rentabellik ishlab chiqarishdagi barcha o’zgarishlarni (texnika bilan 
qancha qurollanganligi, tarmoqlarning ixtisoslashtirilganligi, dehqonchilik ekinlarining 
hosildorligi, chorva mollirining mahsuldorligi, ularning tannarxi, asasiy va muomila fondlaridan 
foydalanish va boshqa sifat ko’rsatkichlarni ) aks ettiradi. 
Qishloq xo’jaligi korxonalarining rentabellik darajasini tahlil qilish, ishlab chiqarishning Qishloq 
xo’jaligi korxonasining moliyaviy faoliyatining asosiy iqtisodiy ko’rsatkichlaridan biridir 
moliyaviy natijalari yaxshilashda muhim axamiyatga ega. Chunki rentabellik qishloq xo’jaligi 
korxonalarining moliyaviy faoliyatining asosiy iqtisodiy ko’rsatkichlaridan biridir. Bu 
ko’rsatkich qishloq xo’jaligi korxonalari iqtisodini tahlil qilish, xarid narxlarini takomillashtirish, 
daromad solig’ini, va boshqa extiyojlarni hisoblab chiqish zarur.
Qishloq xo’jaligi korxonalarining rentabellik darajasi ularning iqtisodiy jixatdan mustahkam 
ekanligini ko’rsatadi. Xo’jalik rentabelli bo’lsa mahsulot sotishdan kelgan pul hisobiga xarajatlar 
qoplanadi hamda foyda oladi. Binabarin har bir ishlab chiqarishda rentabellik aniq hisoblanishi 
va har tomonlama tahlil qilinishi zarur. Qishloq xo’jaligi korxonalarini rentabelligini aniqlash 
yalpi va sof daromad kabi darajalar bilan bog’langan. Yalpi daromad –bu olingan yalpi mahsulot 
qiymatidan ishlab chiqarish xarajatlari chiqarilgandan so’ng qolgan qismidir. 
Yalpi daromadning o’sishi qishloq xo’jaligi korxonalari iqtisodini mustahkamlashning eng 
muhim omillaridan biridir. Yalpi daromad bilan bir qatorda sof daromadni xam tahlil qilish 
kerak.
Sof daromad (foyda) ni hisoblash qishloq xo’jaligi korxonalari da ishlab chiqarishning umumiy 
tarmoqlar bo’yicha rentabelligi ixtisoslashtirish, kapital mablag’lar samarodorligi, kengaytirilgan 
takror ishlab chiqarish imkoniyatlarini aniqlash kabi boshqa ko’pgina muhim masalalarni hal 
qilish uchun g’oyat zarurdir. Shuningdek tarmoqlar va ayrim mahsulotlar bo’yicha sof 
daromadni aniqlash qishloq xo’jaligi korxonalarida tejash rejimini amalga oshirishga yordam 
beradi hamda hamda jamg’armalarni ko’paytirish va kengaytirilgan takror ishlab chiqarish 
suratlarini tezlashtirish imkonini beradi.