Ishsizlikning kelib chiqish sabablari va nomoyon bolish shakillari Reja

Ishsizlikning kelib chiqish sabablari va nomoyon bolish shakillari

Reja :
1.Ishsizlik tushunchasining iqtisodiy mazmuni.
2.Ishsizlikning kelib chiqish sabalari va uning namoyon bo’lish shakllari.
3.Ishsizlikning ijtimoiy iqtisodiy oqibatlari.
Foydalanilgan adabiyotlar.

1.Ishsizlik tushunchasining iqtisodiy mazmuni
Ishsizlik va unga bog’liq muammolar mehnat bozoridagi ijtimoiy – mehnat munosabatlarining asosiy mazmunini tashkil qiladi . Ishsiizlik muammosini o’rganishdan asosiy maqsad aholining bandligini yaxshilash orqali mamlakat ishlab chiqarishini kengaytirish va aholi turmush darajasini yanada yaxshilashga aloqador tadbirlar ishlab chiqishdan iborat . Jamiyatdagi ishsizlik darajasini pasaytirish uchun qo’shimcha ishchi o’rinlarini yaratish , ularni ishga tushirish aholining tabiiy o’sishidan orqada qolmasligi kerak .
Iqtisodiy nuqtai nazardan ishsizlik deganda – ishchi kuchining ish joyi bilan bilan ta’minlanmaganligi va natijada , uning biron –bir qonuniy daromad manbaiga ega bo’lmasligining muayyan (aniq) holati tushuniladi. Odatda jahon mamlakatlari ishsizlik tushunchasini BMT , Xalqaro Mehnat Tashkiloti(XMT) , Iqtisodiy hamkorlik va rivojlanish jamiyati talablariga ko’ra ishlab chiqishadi .
Xalqaro tashkilotlarning bergan ta’rifiga binoan “ishsiz shaxslar” deganda –ishga ega bo’lmagan , ishlashga tayyor va ish izlayotgan fuqarolar tushuniladi . Mana shu asosiy shartlarga rioya qilgan holda , turli mamlakatlarda fuqaroni ishsiz shaxs deb e’tirof etish uchun qo’shimcha shartlar talab qilinadi.
O’zbekistonning amaldagi qonunchiligiga ko’ra , “Ishsizlar – 16 yoshdan to pensiya bilan ta’minlanish huquqini olishgacha bo’lgan yoshdagi , haq to’lanadigan ishga yoki daromad keltiradigan mashg’ulotga ega bo’lmagan , ish qidirayotgan va ish taklif etilsa , unga kirishishga tayyor bo’lgan yoxud kasbga tayyorlashdan , qayta tayyorlashdan o’tishga yoki malakasini oshirishga tayyor bo’lgan mehnatga layoqatli shaxslar (bundan ta’lim muassalarida ta’lim olayotganlar mustasno) . Ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan , ishga joylashishda ko’mak olish uchun mahalliy mehnat organlariga murojaat qilgan va ular tomonidan ish qidiruvchi sifatida ro’yxatga olingan shaxslar ishsiz deb e’tirof etiladi.”
Ishsiz shaxslar deb e’tirof etish uchun quyidagi to’rt shart mavjud bo’lishi lozim :
Birinchi shart – fuqaro mehnatga qobiliyatli bo’lishi va amaldagi qonun hujjatlariga binoan pensiya ta’minoti huquqiga ega bo’lmasligi kerak . Huquqiy jihatdan mehnat qilish qobiliyatining quyi darajasi , Mehnat kodeksining 77-moddasiga muvofiq 16 yosh deb belgilangan.